موضوع بحث : تنبیهات اجتماع امر و نهی

 

 صور عبادت شخص مضطر بسوء اختیار

 صورت سوم

 صورت سوم این بود که فرد چه در داخل و چه در خارج فقط متمکن از صلاة‌ ایمائی است حال اگر رفت خارج و نماز خواند که بحثی نیست و اما اگر در داخل خواست نماز بخواند حکمش از صورت قبل مشخص می شود در آنجا چهار راه حلّ برای تصحیح صلاة گفته شد که عرض کردیم وجه اول و دوم مورد قبول نيست و مناقشه شده است و اما راه حل سوم مخصوص صورت اضطرار است و در ما نحن فيه نمي آيد و لذا راه تصحيح صلاة منحصر در راه حل چهارم است. كه مي گوئيم اجزاء صلاة با غصب در صلاة ايمائي جدا است.

 

 تنبيه دوم

 مرجحات تقديم نهي بر امر بنابر قول به امتناع

 

 اگر در مسئله اجتماع امر و نهی قائل به امتناع شویم می بایست یکی از دو حکم سقوط کند که مسقطات امر و یا به تعبیری مرجحات نهی عبارتند از:

 مقدمه

 در مسأله اجتماع امر و نهی دو قول اساسي است: جواز و امتناع

 بنابر جواز اجتماع امر و نهي، معنایش این است که ماموربه و منهی عنه وجوداً‌ جداست یعنی ترکیب انضمامی است در اینجا مشکل در مقام امتثال است و لذا بحث مرجحات باب تزاحم و بحث ترتّب مطرح می شود كه مرجحات آن عقلي است. و قبلاً مفصل بحث شده است.

 اما بنابر امتناع اجتماع امر و نهي، معنایش این است که مولا دو حکم متضاد دارد که اجتماعشان معقول نیست لذا می بایست یکی را اختیار کرد که برای تشخیص آن بايد به مرجّحات باب تعارض مراجعه كرد؛ حال، اگر مرجحات نسبت به احدالاطلاقين يا احدالدليلين پيدا شد جمع دلالي است که همین مرجحات نهی بر امر در مانحن فیه از این قبیل است و این جمع دلالی در مواردی در اصول بحث شده است منجمله بحث مطلق و مقید، بحث عام و خاص و بحث اجتماع امر و نهی و ...

 اگر این مرجحات دلالی نبود بايد به به مرجّحات سندي مراجعه كرد و لذا علما می فرمایند تتمه کلام در بحث تعادل و تراجیح مطرح می شود و در صورت عدم مرجّحات سندي بايد به اصول عمليه مراجعه كرد.

 توضيح مرجّحات

 مرجح اول : تقديم اطلاق شمولي بر اطلاق بدلي

 در مواردي تقديم اطلاق شمولي بر بدلي مطرح شده است:

 1. اگر قيدي بيايد كه مردد بين تقييد هيئت يا ماده باشد:

 مثلاً مولا بگويد اكرم زيداً سپس به صورت منفصل بگوید اذا جاء يوم الجمعه در اين صورت مردد است كه اين قيد، به ماده بر می گردد یا هیئت یعنی قيد وجوب است يا قيد واجب؟ در پاسخ می گویند چون اطلاق هیئت شمولی است مقدم است بر اطلاق ماده که بدلی است.

 2. در تعارض عامين من وجه:

 اكرم عالماً و لا تكرم فاسقاً اطلاق اكرم بدلي است و اطلاق لا تكرم شمولي است.در اینجا هم در مجمع یعنی عالم فاسق گفتند اطلاق شمولی مقدم است.

 3. بحث ما نحن فیه کما سیأتی.