موضوع: وضو با ظرف غصبی

نتیجه بحث در مورد اوانی طلا و نقره این شد که استعمال این ظروف مطلقا حرام نیست بلکه فقط در اکل وشرب حرمت دارد لذا بحث منحصر در ظرف غصبی می باشد که یکی از مصادیق تصرف در ظرف غصبی وضو و غسل به آبی است که در این ظرف وجود دارد.

بحث در ظرف غصبی به دو فرض تقسیم می شود:

آب دیگری غیر آبی که در ظرف غصبی قرار دارد یافت می شود و می توان با آن آب وضو و غسل را انجام داد که از آن تعبیر می شود به وجود مندوحه.

در این فرض امر اولی الهی موجود می باشد « توضا للصلاة » موجود می باشد و مانعی از آن هم نیست در نتیجه وضو صحیح است علی جمیع تقادیر اگر چه ما قائل به ترتب نباشیم زیرا امر اولی کافی است و نیازی به امر ترتبی نیست و فرقی نمی کند که ما آب را به ظرف دیگری که مباح است منتقل کنیم که بطریق اولی صحیح است یا اینکه آب ظرف غصبی را منقل به ظرف دیگری نکنیم چه اختیارا یا اینکه وسیله دیگری نیست که آب را به آن منتقل کنیم در این صورت هم امر اولی وجود دارد و شامل این فرد هم می شود و فرقی نمی کند که تدریجا باشد یا دفعة واحده باشد الا اینکه از مرحوم سید نقل کردیم که اگر مندومه هم باشد باز هم وضو باطل است شاید توجیه کلام سید این باشد که خود این استعمال آنیه به این کیفیت که آب را تدریجا برداریم این استعمال مصداق وضو می باشد و اگر مصداق وضو باشد وضو با فعل حرامی صورت گرفته است لذا وضو باطل می باشد.

استاد می فرمایند این کلام صحیح نیست زیرا مسلما بین افعال وضو و استعمال این آب و ظرف تغایر وجود دارد استعمال ظرف این است که این آب را از ظرف بر می داریم و اما وضو غسل الوجه و غسل الید و مسح می باشد در نتیجه اتحادی وجود ندارد.

2- فرض دوم این است که مندوحه در کار نباشد و آب منحصر باشد به همین آبی که در ظرف غصبی می باشد.

در این فرض بحث در دو صورت مورد برسی قرار می گیرد:

الف) استفاده از آب برای وضو به صورت تدریجی انجام شود.

در این صورت امر اولی وجود ندارد و صحت وضو نیاز به امر ترتبی دارد زیرا الواجب یتوقف علی الحرام فرض در این است که استعمال این ظرف و تخلیه تصرف در ظرف غصبی می باشد و این کار حرام می باشد مولی به ما می گوید «لاتتصرف فی الاناء الغصبی ثم یقول اذا عصیت توضا بالماء»

کلام صاحب فصول رحمة الله علیه

کلام صاحب فصول را مرحوم نائینی چنین نقل می کنند:

فوائدالأصول‌للنائيني، ج 1، صفحه 378

« و امّا إذا لم يغترف ما يكفيه للوضوء دفعة واحدة، بل كان بنائه على الاغتراف تدريجا فاغترف ما يكفيه لغسل الوجه فقط، فالمحكيّ عن صاحب الفصول: انّه لا مانع من صحّة وضوئه حینئذ بالأمر التّرتّبي، فانّه يكون واجدا للماء بعد ما كان يعصى في الغرفة الثّانية و الثّالثة التي تتمّ بها الغسلات الثّلث للوضوء».

می فرماید که این عصیان تدریجی می باشد غرفه اولی یک معصیت می باشد در غرفه دوم معصیت دیگری انجام می شود و هم چنین در غرفه سوم معصیت تدریجی می باشد در نتیجه امر ترتبی نیز تدریجی می باشد گویا مولی می فرماید: « لاتغترف اولا ان اغترفت فاغسل وجهک ثم قال لاتغترف ثانیا فان اغترفت فاغسل یدک الیمنی »

معنای ترتب همین است در بحث نماز و ازاله نجاست هم این تدرّج می باشد مثلا اگر چهار رکعت نماز قرار است خوانده شد که فرضا چهار دقیقه طول می کشد این عصیان تدرجی می باشد با انجام رکعت اول یک معصیت می شود فورا و فورا در رکعت دوم فورا و فورا معصیت دومی انجام می شود و امر دوم می آید تدرج در معاصی موجب تعدد اوامر ترتبی است تبعا للمعصیه

البته این بیان توضیح بیشتری لازم دارد که بعدا خواهد آمد.