< فهرست دروس

درس خارج اصول آیت الله خلخالی

88/11/11

بسم الله الرحمن الرحیم

ثمرات نظريه مرحوم شيخ انصاري ره

ثمره دوم:

اگر كسي عمل واجبي را به قصد يكي از غايات مشخص انجام دهد مثلاً وضوء براي تلاوت قرآن؛ آيا جائز است با اين وضوء، كار ديگري كه كمال يا صحتش به وضوء مشروط است، انجام دهد؟

مي فرمايد: بنابر مبناي مرحوم شيخ ره جائز نيست؛ زيرا اين وضوء را براي قرآن قصد كرده و ديگر جائز نيست براي اعمال ديگر آن را استفاده كند.

البته بعد اشكال مي كند و مي گويد: درباب وضوء اين مطلب را قبول نداريم؛ چون وضوء حقيقت واحده است، به هر سبب و براي هر غايتي كه باشد؛ بله، اين مطلب، در اغسال پذيرفته است؛ يعني اگر غسلي را به داعي مطلبي انجام داد ديگر نمي تواند با آن غسل، مطلب ديگري را انجام دهد.

نقد مرحوم نائيني ره

ايشان مي فرمايد: آن اعترافي كه در باب وضوء كرديد بسيار خوب است؛ لكن آنچه در باب اغسال گفتيد كه نمي توان از غسلِ براي قرائت مثلاً در مورد نماز استفاده كرد، از غرائب است؛ بله بحثي كه مي توان مطرح كرد در اسباب است؛ يعني اگر اغسال متعددي بر ذمهي مكلف باشد اين بحث مطرح مي شود كه آيا يك غسل از باقي اغسال كفايت مي كند يا نه؟ كه قاعده اين است كه كفايت نمي كند.

قول چهارم: وجوب مقدمه موصله

اين قول، به مرحوم صاحب فصول نسبت داده شده است و در ميان اصوليانِ پس از ايشان، معركهي آراء و نفي و اثباتهاي زيادي قرار گرفته است.

قبل از ورود در معركه بحث، اولاً بايد ديد كه غرض صاحب فصول چه بوده و اصل اين قول به چه معناست؟ وثانياً چه دليلي مي توان براين قول اقامه كرد؟

جهت اول: معناي مقدمه موصله

گاه توهم مي شود كه مراد ازمقدمه موصله، مقدمه اي است كه مقيد به ايصال است به نحو تقييد شرعي؛ ولكن اين صحيح نيست؛ بلكه مقدمه موصله به عنوان مشير استفاده شده است؛ يعني ذات مقدمه، مقارن با وقوع ذي المقدمه در خارج مورد نظر است. از باب مثال، وضوء در خارج دو حالت دارد: يا پس از آن نماز واقع مي شود كه اين مقدمه موصله است ويا واقع نمي شود كه مقدمه غيرموصله است؛ شبيه اجزاء نماز مثل ركوع و سجود و... كه لازم نيست بگوييم هريك مقيد به ديگري است؛ بلكه اين تعاقبي است كه در خارج مي باشد البته به نظر شارع.

بنابراين، مقارنه و وقوع خارجي وعنوان ايصال به عنوان مشير اخذ شده است نه تقييد. به اين مطلب، بحث كنندگان اصول در آخر بحث رسيده اند.

جهت دوم: دليل وجوب مقدمه موصله

دليل آن عبارت است از وجدان؛ مثالي مي زنند به اين صورت كه اگر شما پولي به شخصي بدهي كه در خريد گوشت مصرف كند، اما او با پول شما هيزم بخرد، دراينجا وجداناً اين خريد هيزم براي شما محبوب است؟ خير، چون اين صرف پول، هنگامي محبوب است كه بعد ازآن خريد گوشت باشد و اين يعني وجوب مقدمه موصله.

اشكالات نسبت به مقدمه موصله

اشكال اول:

مرحوم نائيني ره مي فرمايد: اعتبار مقدمه موصله، مستلزم دور و تسلسل است؛ اما توضيح دور: بين مقدمه (مثلاً وضوء) و ذي المقدمه (مثلاً نماز) دو لحاظ وجود دارد؛ در لحاظ اول، واجب نفسي عبارت است از وجوب نماز كه از او وجوبي به مقدمه يعني وضوء ترشح مي كند. اما در لحاظ دوم، از آنجا كه وضوء مقيد به نماز است، لذا امر بالعكس مي شود يعني واجب نفسي، مقدمه وواجب غيري شده ومقدمه، واجب نفسي مي شود و اين دوراست؛ چون به لحاظ اول، وجوب ترشحي مقدمه از وجوب ذي المقدمه است در حالي كه به لحاظ دوم، وجوب ذي المقدمه از وجوب مقدمه گرفته مي شود.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo