درس خارج فقه استاد موسوی جزایری
98/08/27
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: تام الاعضاء بودن هدی/ذبح در منا/واجبات وقوف در منا/وقوف در منا/اعمال حج تمتع/کتاب الحج؛
لزوم شروط هدی در فرض تمکنمسألة 386: ما ذكرناه من شروط الهدي إنما هو في فرض التمكن منه، فان لم يتمكن من الواجد للشرائط أجزأ الفاقد وما تيسر له من الهدي.[1]
این که گفتیم از شروط هدی این است که تام الاجزا باشد، در فرض تمکن است. اما در صورتی که تمکن شامل تمامی شروط هدی نگردد، قربانی باید به قدر تمکن دارای شروط باشد. دلیل این نکته صحیحه معاویة بن عمار است. شاهد مطلب جمله اخیر صحیحه است.محمد بن يعقوب ، عن علي بن إبراهيم ، عن أبيه ، عن ابن أبي عمير ، عن معاوية بن عمار ـ في حديث ـ قال : قال أبو عبدالله ( عليه السلام ) : اشتر فحلا سمينا للمتعة ، فإن لم تجد فموجأ ، فإن لم تجد فمن فحولة المعز(بز) ، فان لم تجد فنعجة (میش ماده)، فإن لم تجد فما استيسر من الهدي الحديث...[2] (اگر این هم گیرت نیامد، هر چه توانستی اشکالی ندارد.)
این مساله موید به قرآن کریم نیز هست؛ در آیه شریفه می‌فرماید: ﴿فمن تمتع بالعمرة الی الحج فمااستیسر من الهدی﴾[3] . "ما استیسر" یعنی هدیی را که در توان شما باشد، کافی‌ست.
البته این مساله اطلاقی‌ست و لذا در صورت تمکن، لازم است که مراحل بالاتر نیز رعایت شود. البته در روایتی، خصی استثناء شده و در هر صورت مورد قبول نیست. اما دیگر شرایط فقط در صورت قدرت بر شرطیت خود باقی هستند. در این روایت یک مصداق بیان شده است اما صحیحه معاویة بن عمار همه موارد را فرموده است.زعم چاقی هدی و انکشاف لاغری آن بعد از ذبح
مسألة 387: إذا ذبح الهدي بزعم أنه سمين فبان مهزولاً أجزأه ولم يحتج إلى الإعادة.[4]
این مساله و روایاتش را قبلا خواندیم. روایات سه صورت داشتند؛ دو صورت اول در مورد خرید هدی با نیت چاقی است، اول این‌که بعد از خرید معلوم شود که حیوان چاق است و صورت دیگر این که معلوم شود که لاغر است؛ این دو صورت اشکال ندارند. در صورت سوم -که در آن عمل صحیح است- حیوان به نیت لاغری خریداری می‌شود، ولی بعد معلوم می‌شود که چاق است. صحت این وجه به جهت این است که ثمین واقعی ملاک است؛ پس هرچند این شخص اشتباه کرد، ولی عمل صحیحی انجام داد. اما در صورتی که هدی را به نیت لاغر بودن خریده باشد و معلوم شود که لاغر است، عمل او به هیچ وجه مجزی نخواهد بود. چون احکام، تابع واقعیات هستند.فرمایش صاحب جواهر(ره) و رد آن توسط محقق خویی(ره)
صاحب جواهر(ره) در مسئله چاقی و لاغری با قول مشهور مخالفت نموده و می‌فرماید: کسی که حیوان را به تصور چاقی خریده ولی بعد فهمید که لاغر است، اگر این مطلب را قبل از ذبح بفهمید، باز هم کافی نیست. اما اگر لاغری بعد از ذبح معلوم شود، اشکالی ندارد و مجزی است.[5] ولی ما می‌گوییم: روایت اطلاق دارد. لذا حتی اگر بعد از خریدن نیز متوجه لاغری حیوان شود، اشکالی ندارد.
"واستدل لعدم الإجزاء بإطلاق صحيح محمد بن مسلم الشامل لما قبل الذبح وما بعده «سئل عن الأُضحية فقال: اقرن فحل سمين عظيم الأنف والأذن إلى أن قال إن اشترى أُضحية وهو ينوي أنها سمينة فخرجت مهزولة لم تجز عنه، وقال: إن رسول اللَّه(صلّى اللَّه عليه وآله وسلم)كان يضحي بكبش أقرن عظيم سمين»[6] الحديث"[7]
ایشان صحیحه‌ای از محمد بن مسلم را می‌آورد که در آن چنین آمده است " إن اشترى أُضحية وهو ينوي أنها سمينة فخرجت مهزولة لم تجز عنه، وقال: إن رسول اللَّه(صلّى اللَّه عليه وآله وسلم)كان يضحي بكبش أقرن عظيم سمين"
در این روایت عبارت "لم تجزء" آمده است. صاحب جواهر(ره) در جواب دو روایتی که ما بیان کردیم می‌گوید: یک روایت "بانت مهزوله اجزات" و دیگری "لم تجزئ" داشت. آن روایتی که فرموده: مجزی نیست؛ درباره فهمیدن قبل از ذبح است و آن که فرموده مجزی است؛ در مورد فهمیدن بعد از ذبح است.[8]
محقق خویی(ره) می‌فرماید: هرچه در روایات تفحص کردیم، از روایتی که صاحب جواهر(ره) نقل کرده اثری ندیدیم. ظاهراً این روایت وجود خارجی ندارد. هر روایتی که داریم می‌فرماید: مجزی است. صاحب جواهر(ره) این دو روایت را ترکیب نموده و "لم تجزئ" را از جای دیگری به این رورایت اضافه کرده. ظاهراً این کلمه سهواً از جانب ایشان اضافه شده‌است.[9]
محقق خویی(ره) می‌گوید: ما یک روایت داریم و آن روایت این است که "اشتراها بقصد انها ثمینة ثم بانت مهزولة اجزات".
بنبابراین کلام مشهور و آن‌چه که ما قائل شدیم مجزی است و اشکال و روایت مخالفی ندارد.صورت دیگری داریم که عدم اجزائش درست است. آن صورتی‌ست که حیوان را به نیت لاغری بخرد و معلوم شود که لاغر است. عدم اجزاء برای این فرع است؛ نه آن فرعی که محل بحث ما بود.محقق خویی(ره) می‌فرماید: صاحب جواهر(ره) بین این دو صورت، خلط نموده است.روایات این بحث در باب شانزدهم، از ابواب ذبح وسائل هستند. البته روایات را قبلاً خوانده و بحثش را انجام داده بودیم. حالا هم به خاطر این نکته تکرار کردیم.
