موضوع : بانکداری اسلامی / عقود بانکی / اجاره / شروط عوضین
نظر مختار در مساله پنجم
به نظر ما تفصیلی در این مساله وجود دارد .
فرض اول: یا این مرض در حین عقد وجود داشته و از همان ابتدا معذور بوده و موجر هم شرط کرده که مباشرتا از عین استفاده کند این مصداق اکل المال بالباطل است و اجاره باطل است اصلا تملیک منفعت صورت نگرفته است.
فرض دوم: مستاجر در حین عقد معذور نبوده و می توانسته از عین منتفع شود و جمیع شرایط صحت عقد وجود داشته و تسلیم عین هم صورت گرفته . در این فرض اجاره صحیح است . در این فرض مستاجر مالک منافع شده ولی معذور است که از منافع استفاده کند . هرکسی ممکن است کاهی از اوقات نتواند از اموال خود استفاده کند واین عدم استفاده موجب سلب ملکیت انها نمیشود مانحن فیه هم از همین قبیل است .
مساله السادسه :
مسألة السادسه: إذا منعه ظالم عن الانتفاع بالعين قبل القبض تخيّر بين الفسخ و الرجوع بالأُجرة و بين الرجوع على الظالم بعوض ما فات، و يحتمل قويّاً تعيّن الثاني
گاهی منع کردن ظالم متوجه موجر است و مانع تسلیم عین میشود شکی نیست که مستاجر در این فرض خیار تعذر التسلیم دارد . ولی گاهی متوجه مستاجر است یعنی ظالم سراغ مستاجر رفته و مانع انتفاع از عین شده است. یعنی موجر عین را تسلیم مستاجر کرده است و لی ظالم مانع استفاده او شده است در اینجا خیار تعذر التسلیم نداریم زیرا تسلیم صورت گرفته لذا در اینجا مستاجر باید به ظالم رجوع کند و خسارت منافع فوت شده را استیفا کند .
مساله السابعه :
مسألة السابعه : التلف السماوي للعين المستأجرة أو لمحلّ العمل موجب للبطلان، و منه إتلاف الحيوانات، و إتلاف المستأجر بمنزلة القبض، و إتلاف المؤجر موجب للتخيير بين ضمانه و الفسخ، و إتلاف الأجنبي موجب لضمانه
وقتی موجر عین را تحویل مستاجر داد و مستاجر هم آن را تحویل گرفت و بعد از ان تلف شد، این تلف شدن عین مستاجره به چهار صورت فرض میشود :
شکل اول : بلایای آسمانی
مانند سیل و زلزله و مانند انها . تلف شدن بواسطه حیوانات هم از این قبیل است . در این فرض اجاره مطلقا باطل میشود چه از ابتدا باشد چه در اثناء . اگر از ابتدا باش اجاره از اساس باطل است . و اگر در اثناء باشد اجاره به نسبت باقی مدت باطل است زیرا منافع عین دیگر وجود ندارند .
قوام عقد به عوضین است و در مانحن فیه عوض که منفعت است موجود نیست لذا عقد باطل میشود . اما در فرضی که در اثناء تلف صورت گرفته با اینکه عقد به نسبت زمان قبل از تلف صحیح است اما خیار تبعض الصفقه برای مستاجر محفوظ است . حال اگر از خیار خود استفاده نکرد باید به ازاء زمانی که از عین استفاده کرده اجره المسمی بپردازد اما اگر خیار خود را اعمال کرد باید به ازاء زمان انتفاع از عین اجره المثل بپردازد یعنی اگر اجره المسمی پرداخت کرده بود پس میگرد و اجره المثل میپردازد .
شکل دوم : اتلاف موجر
و إن كان الثاني تخيّر المستأجر بين الفسخ و الرجوع إلى الأُجرة المسمّاة و بين الإمضاء و مطالبة بدل المنفعة الفائت
در این فرض که موجر حودش مال خودش را تلف کرده مستاجر مخیر است بین فسخ و طلب اجره المسمی از موجر و بین امضاء معامله و طلب بدل ان منافعی که تلف شده . زیرا وقتی مالک مال خودش را تلف کرده فی الواقع منافع را به تملک مستاجر در نیاورده و مستاجر خیار تعذر التسلیم دارد
شکل سوم : اتلاف مستاجر
فهو بمنزله القبض و فيكون المستأجر ضامناً للعين مسلوبة المنفعة
اگر مستاجر خودش متلف عین باشد این بمنزله اینست که عین را از موجر تحویل گرفته لذا اجاره صحیح است و موجر میتواند بدل عین را از مستاجر طلب کند لکن قیمتگذاری عین بدین صورت است که عین را فاقد منافع تا پایان دوره اجاره فرض میکنند و قیمت عین را بدون منفعت محاسبه میکنند . مثلا اگر عین خانه باشد میگویند خانه ای که تا یکسال حق سکنی در آن نیست قیمتش فلان مقدار است .
شکل چهارم : اتلاف شخص اجنبی

اگر تلف به دست اجنبی باشد ذمه او به دو چیز مشغول میشود اول ضمان عین مسلوبه المنفعه برای موجر و ضمان منفعت یکسال برای مستاجر . البته فرض این است که تلف از اول زمان اجاره باشد .
تفصیل بین عذر خاص و عذر عام
تفصیلی وجود دارد بین اینکه این شخص ثالث به شکل عذر عام موجب تلف عین شده باشد یا به صورا خاص . شکل اول مثل زمانی که به دستور حکومت خانه هایی که در مسیر بزرگراه هستند تخریب شوند این دستور حکومت عذر عام محسوب میشود و مانند تلف سماوی است . یعنی کان آن عین از ابتدا هیج منفعتی نداشته و لذا اجاره از ابتدا باطل است . ولی اگر به شکل خاص موجب تلف شده باشد تفصیلش همان است که ابتدا عرض کردیم .