< فهرست دروس

درس خارج فقه استاد موسوی جزایری

93/11/27

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع:بانکداری اسلامی/ مزارعه / فروعات باب مزارعه
امین بودن زارع در زراعت
سید یزدی در کتاب شریف عروه الوثقی می فرماید[1]: اگر مالک ادعا کند که عامل در عمل خود تقصیر کرده و زرع با کیفیت مطلوب نروییده، زارع نیز این ادعای مالک را انکار کند، قول زارع پذیرفته می شود؛ زیرا او در عمل زراعت امین شمرده شده و قول هر کس که معتمد و امین شمرده شود، پذیرفته خواهد بود.
همچنین اگر مالک ادعا کند که زارع بعد از بدست آمدن محصول در حفظ آن کوتاهی کرده که باعث تلف شدن مقداری از آن شده و زارع منکر این ادعا باشد، زارع در جایگاه منکر قرار می گیرد، در صورتی که مالک اقامه بینه نماید ادعای او تایید می شود اما در غیر این صورت قول زارع با قسم پذیرفته می شود، دلیل این حکم نیز همان است که در صورت قبلی بیان شد یعنی امین بودن زارع.
سید خویی نیز فرموده: « و هو مضافاً إلى ما يستفاد من جملة من النصوص من قبول قول الأمين و عدم مطالبته بالإثبات ما لم يثبت خلافه، السيرة العملية القطعية المتصلة بعهد المعصومين (عليهم السلام)، حيث جرى بناء العقلاء من المتشرعة و غيرهم على قبول قول الوكيل فيما هو وكيل فيه»[2] ایشان می فرماید: سیره عملی و قطعی که متصل به زمان معصومین است قائم بر قبول قول وکیل شده و او در وکالت خود امین شمرده می شود.
استدلال به قاعده من ملک بر امین بودن عامل
همین بیان دلیلِ قاعده «من ملك شيئاً ملك الإقرار به» که معروف به قاعده من ملک است، می باشد. معنای این قاعده این است که اقرار کسی که کاری به او محول شده در حیطه عملش نافذ می باشد. مثلا اگر چیزی در دست وکیل بود که نجاست و پاکی آن معلوم نبود و گفت که آن پاک است قول او پذیرفته می شود مثال دیگر آنکه اگر شخصی مامور در خرید یا فروش چیزی بود و ما در صحت آن معامله شک داشتیم، اگر شخص بگوید معامله صحیح واقع شده، قول او تایید می گردد. باید توجه داشت که این قاعده با قاعده «اقرار العقلا علی انفسهم جایز» که معروف به قاعده اقرار است تفاوت دارد.
نتیجه اینکه اگر زارع ادعای خسارت کرد و یا در مورد مقدار محصول ادعایی کرد که کمتر از مقداری بود که مالک ادعا کرده، قول او پذیرفته می شود. البته در دعوای قضایی بنا بر احکام قضاء حکم می شود، یعنی آنکس که قولش مطابق با اصل است منکر و طرف دیگر مدعی محسوب می شود و باید اقامه بینه کند اما قول منکر با قسم پذیرفته می شود.
مستحبات زراعت
مطلب دیگر مستحبات باب مزارعه است. صاحب وسائل در باب پنجم از ابواب کتاب مزارعه و مساقات مجموعه روایاتی که در مورد مستحبات این دو کتاب است را جمع آوری نموده.
عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا بَذَرْتَ فَقُلِ- اللَّهُمَّ قَدْ بَذَرْنَا وَ أَنْتَ الزَّارِعُ- فَاجْعَلْهُ حَبّاً مُتَرَاكِماً [3]
مستحب است زارع هنگام پاشیدن بذر دعا نماید و در دعای خود بگوید:«اللهم قد بذرنا و انت الزارع فجعله حبا متراکما». عمل انسان تنها به قدر شخم زمین و بذر پاشیدن و آب دادن است، اما آنکه بذر را می رویاند خداوند تعالی ست.
قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا أَرَدْتَ أَنْ تَزْرَعَ زَرْعاً- فَخُذْ قَبْضَةً مِنَ الْبَذْرِ وَ اسْتَقْبِلِ الْقِبْلَةَ- وَ قُلْ أَ فَرَأَيْتُمْ مٰا تَحْرُثُونَ- أَ أَنْتُمْ تَزْرَعُونَهُ أَمْ نَحْنُ الزّٰارِعُونَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ- ثُمَّ تَقُولُ بَلِ اللَّهُ الزَّارِعُ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ- ثُمَّ قُلِ اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ حَبّاً مُبَارَكاً- وَ ارْزُقْنَا فِيهِ السَّلَامَةَ- ثُمَّ انْثُرِ الْقَبْضَةَ الَّتِي فِي يَدِكَ فِي الْقَرَاحِ.[4]
هرگاه قصد کشت بذر کردی، مشتت را پر کن و سه مرتبه روبه قبله بگو«أَ فَرَأَيْتُمْ مٰا تَحْرُثُونَ- أَ أَنْتُمْ تَزْرَعُونَهُ أَمْ نَحْنُ الزّٰارِعُونَ» [5]و بعد از آن در جواب به سوال موجود در آیه سه بار بگو «بل الله الزارع»بعد از آن نیز بگو « اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ حَبّاً مُبَارَكاً- وَ ارْزُقْنَا فِيهِ السَّلَامَة» بعد از آن بذر های موجود در مشت را در زمین زراعی پخش کن.
قراح به معنی آب خالص است و گاهی همچنان که در این روایت آمده برای زمینی که خالی از درخت و گیاه است، استفاده می شود.
در دیگر روایت آمده عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَمَّا أُهْبِطَ آدَمُ إِلَى الْأَرْضِ إِلَى أَنْ قَالَ- فَقَالَ جَبْرَئِيلُ يَا آدَمُ كُنْ حَرَّاثاً- قَالَ فَعَلِّمْنِي دُعَاءً قَالَ قُلِ- اللَّهُمَّ اكْفِنِي مَئُونَةَ الدُّنْيَا وَ كُلَّ هَوْلٍ دُونَ الْجَنَّةِ- وَ أَلْبِسْنِي الْعَافِيَةَ حَتَّى تَهْنِئَنِي الْمَعِيشَةُ. [6]ی
در دنیا احتیاجاتی وجود دارد که در دعایی که جبرئیل به آدم علیه السلام یاد داد، از خدا خواسته شده تا آنها را برطرف نماید؛ همچنین اهوالی در غیر بهشت مثلا در دنیا و در زمان موت و بعد از آن در محشر و قیامت وجود دارد که وقتی انسان به درب بهشت رسید پایان خواهند یافت و در فرح و سرور قرار خواهد گرفت، از خدا خواسته شده که انسان را از این اهوال کفایت کند و در ادامه خواسته که عافیتی دهد تا زندگی گوارا باشد.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo