< فهرست دروس

درس خارج فقه استاد موسوی جزایری

92/11/12

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: موارد وجوب سجده سهو / موجبات سجده سهو و کیفیت و احکام آن /کتاب الصلاة
لازم است تبریک عرض نماییم به همه بزرگواران علما علی الخصوص رهبر معظم انقلاب حضرت آیت الله العظمی خامنه ای و به همه مردم وفادار و مجاهد و مسلمان و متدین به مناسبت ایام دهه ی مبارک فجر را و ایام انقلاب اسلامی به رهبری متفکر انقلاب و موسس این نظام اسلامی و معلم انقلابهای آزادی خواهانه ملتهای دیگر، حضرت امام خمینی (قدس سره).

مساله اول، موارد وجوب سجده سهو
اول، کلام سهوی
بحث در سجده سهو بود. مرحوم سید صاحب عروه فرمود:
مسألة 1: يجب سجود السهو لأُمور: الأوّل: الكلام سهواً بغير قرآن و دعاء و ذکر[1]
اولین چیزی که باعث وجوب سجده سهو می گردد تکلم سهوی در نماز است. تکلمی که متداول بین مردم می باشد. اما اگر در نماز قرآن بخواند یا ذکر خدا بگوید و با خدا مناجات کند، اشکالی ندارد و موجب سجده سهو نمی شود.

روایات و اجماع، دلیل وجوب سجده سهو در کلام سهوی
دلیل این حکم روایات می باشند. صحیحه های معتبری که در این باب وارد شده اند. همچنین برای تایید این حکم به فتوای اصحاب و آرای قوم تمسک می نماییم. لذا می گوییم این حکم حکمی متفق علیه و مجمع علیه می باشد. مرحوم صاحب جواهر شیخ محمد حسن نجفی در ذیل این مساله فرموده: «كذلك على المشهور بين الأصحاب قديما و حديثا نقلا و تحصيلا»[2]یعنی این نظر علمای قدیم و همچنین متاخرین از علما می باشد که سایر علما این شهرت و اجماع را نقل کرده اند مثل صاحب حدائق و من نیز با تفحص به نظرات آنها دست یافتم.ایشان در ادامه می فرماید ظاهرا در کتاب فقیه بر این مطلب اجماع شده.
لکن ما این کتاب را بررسی نمودیم ولی به این اجماعی که ایشان نقل نموده دست نیافتیم اما ظاهراً اشتباهی در استنساخ این مطلب در کتاب ایشان بوجود آمده و نساخ این کتاب به اشتباه بجای کتاب غنیه، کتاب فقیه مرقوم داشته اند، چرا که این مطلب در کتاب غنیه سید ابن زهره وجود دارد.
کتاب دیگری که مرحوم صاحب جواهر از آن نقل اجماع می کنند، کتاب منتهای علامه حلی است. همچنین ایشان از کتاب شافیه ی شیخ احمد بن اسماعیل جزائری می باشد. ایشان کتب غیر معروف دیگری مثل صریح نجیبیه و آراء التلخيص و کتاب معروف غایت المرادِ شهید اول نقل اجماع نموده است.
ایشان همچنین اجماع منقولی از حسن بن عيسى بنا بر آنچه که در کتاب المختلف آمده نقل می فرمایند. او در این کتاب فرموده: هذا مذهب آل الرسول. یعنی وجوب سجده سهو بخاطر تکلم سهوی طریقه آل رسول بوده. ایشان این جمله اخیر را به این جهت نقل کرده اند که فرق اهل سنت با آن که قائل به سجده سهو می باشند اما هیچکدام از آنها این سجده را در تکلم سهوی واجب نمی داند.
مرحوم صاحب جواهر با توجه به این کلمات می فرماید: این اجماع حجت است. البته ایشان بعداً می فرماید: حجیت اینها بعد از حجیت روایات معتبره ی دال بر وجوب سجده سهو برای تکلم سهوی می باشد. زیرا حجت اصلی ما بر این مطلب روایات ائمه معصومین می باشد. چرا که اولین حجت ما قرآن کریم و بعد از آن روایاتی که با قرآن موافقت دارند و بعد از اینها سنت نبوی و روایات اوصیاء معصومین می باشند.
بنا بر این در این مساله مخالفی وجو ندارد،مگر والد شیخ صدوق، که بعضی به اشتباه تصور نموده اند که مرحوم شیخ صدوق با این حکم مخالفت نموده. والد شیخ صدوق، معروف به جناب علی بن بابویه قمی می باشند. که نام اصلی ایشان علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی میباشد. البته مرحوم سبزواری نیز به این قول مایل شده.
لذا اجماع و اشتهار قول به وجوب سجده سهو در تکلم سهوی، بین اصحاب و علما قوی می باشد.
اما از روایات دال بر این مطلب صحیحه عبد الرحمن بن حجاج می باشد. سألت أبا عبد اللّٰه (عليه السلام) عن الرجل يتكلّم ناسياً في الصلاة يقول: أقيموا صفوفكم، فقال: يتمّ صلاته ثمّ‌ يسجد سجدتين ...»[3] از امام علیه السلام در مورد مردی که در هنگام نماز نسیاناً تکلم نمود سوال کردند. ایشان فرمود : نمازش را تمام کند و بعد از آن دو سجده سهو بجا آورد.
روایت دیگر صحيحة ابن أبي يعفور است. «عن الرجل لا يدري ركعتين صلّى أم أربعاً إلى أن قال (عليه السلام) في ذيلها: و إن تكلّم فليسجد سجدتي السهو»[4] در ذیل روایت امام فرموده اگر در نماز تکلم نیز کند باید دو سجده سهو بجا آورد. منظور از تکلم در این روایت تکلم سهوی است و نه تکلم عمدی که موجب بطلان نماز است.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo