< فهرست دروس

درس خارج فقه استاد موسوی جزایری

92/08/26

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: شکوکي که اکمال سجدتين در آنها معتبر مي باشد /شک در عدد رکعات/کتاب الصلاة
السلام علي الحسين و علي علي بن الحسين و علي اولاد الحسين و علي اصحاب الحسين
ششم ، شکوکي که اکمال سجدتين در آنها معتبر مي باشد
مسألة 6: في الشكوك المعتبر فيها إكمال السجدتين
في الشكوك المعتبر فيها إكمال السجدتين كالشكّ بين الاثنتين و الثلاث، و الشكّ بين الاثنتين و الأربع و الشكّ بين الاثنتين و الثلاث و الأربع إذا شكّ مع ذلك في إتيان السجدتين أو إحداهما و عدمه إن كان ذلك حال الجلوس قبل الدخول في القيام أو التشهّد بطلت الصلاة، لأنّه محكوم بعدم الإتيان بهما أو بأحدهما فيكون قبل الإكمال، و إن كان بعد الدخول في القيام أو التشهّد لم تبطل، لأنّه محكوم بالإتيان شرعاً فيكون بعد الإكمال
يعني اگر شک قبل از اکمال سجدتين باشد نماز باطل و اگر بعد از اکمال سجدتين عروض نمايد نماز صحيح مي باشد، اين فرض در جايي است که براي مصلي دو شک بوجود آيد.
اول : شک در عدد رکعات مثلا نمي داند دو رکعت نماز خوانده يا سه و يا چهار رکعت.
دوم : شک در سجده يعني نمي داند سجدتين بجا آوره يا خير يا آنکه نمي داند يک سجده بجا آورده يا دو سجده
در اين فرض اگر شک در سجدتين نمايد بايد ببيند که شک او در محل بوده يا بعد از تجاوز از محل. اگر شک وي در محل بوده بايد بنا را بر عدم اتيان گذارد يعني بايد سجده را بجا آورد. لذا ولو ظاهرا و از باب استصحاب، محکوم به عدم اتيان سجدتين بوده و شک او در عدد رکعات، شک قبل از اکمال رکعتين و از شکوک مبطله خواهد بود. اما اگر شک او در سجده بعد از تجاوز از محل باشد محکوم به قاعده تجاوز و اکمال سجدتين بوده و شک او در عدد رکعات شک بعد از اکمال سجدتين مي باشد. لذا ولو به حکم ظاهري مي گوييم او سجده اش را اتيان نموده است و شک او از شکوک صحيحه است. لذا در صورتي که شک او بين دو و سه باشد بايد بنا را بر سه گذاشته و بعد از اتمام نماز، يک رکعت نماز نماز احتياط ايستاده بجا آورد. و در صورتي که شک او بين دو و چهار باشد بايد دو رکعت نماز احتياط ايستاده بجا آورد. در صورتي نيز که شک او بين دو و سه و چهار باشد بايد دو رکعت ايستاده و دو رکعت نشسته احتياطا بجا آورد. بعد از اين مطلب مرحوم سيد احتياط مستحبي را ذکر کرده اند که انشا الله در آينده منشا آن توضيح خواهيم داد.
احراز اکمال سجدتين دليل قول به صحيحه بودن شک
تا اينجا بيان مرحوم سيد توضيح داده شد. اما اکنون نوبت به دليل اين قول رسيده. دليل اين مطلب : چيزي که در اين مقام معتبر و واجب است احراز اکمال سجدتين مي باشد فقط. که اين احراز گاهي وجداني است و با علم وجداني حاصل مي گردد و گاهي احراز تعبدي است مثلا احرازي که با اصول عمليه يا قاعده تجاوز حاصل مي گردد. اما در هر صورت اگر احراز حاصل شود تفاوتي ميان منشا آن وجود ندارد که وجداني است يا تعبدي. تا اين جا مطلب واضح است.
اما در اين جا اشکالي وارد شده بر اين اساس که سيد فرموده: اگر داخل در قيام يا تشهد شده نماز باطل نمي باشد. اين کلام ايشان بر اساس قاعده تجاوز است. يعني اگر شک قبل از تجاوز از محل باشد، شک در محل محسوب مي گردد و در اين صورت نماز باطل است زيرا به مقتضاي استصحاب عدم، رکعتين کامل نشده. اما اگر بعد از تجاوز از محل باشد بايد به مقتضاي قاعده تجاوز عمل نمود يعني بايد گفت سجدتين اتيان شده و بر اين اساس شک مصلي از شکوک صحيحه خواهد بود. لکن مرحوم سيد يزدي فرموده: اگر داخل در قيام يا تشهد شده باشد. تشهد و قيام نيز از اين باب که جزئي از نمازند که بواسطه دخول در آنها عنوان دخول در غير از سجدتين و تجاوز از محل صادق مي باشد.
اشکال به اجراي قاعده تجاوز
اما ايراداتي مرحوم سيد محسن حکيم در مستمسک وارد نموده. ايشان فرموده : اگر مصلي داخل در قيام شود صحيح است که بگوييم: او از محل تجاوز نموده. اما به صرف دخول در تشهد نمي توان گفت تجاوز از محل صورت گرفته. چرا که تشهد در رکعت دوم بعد از اکمال سجدتين و قبل از قيام بر مصلي واجب مي شود. اما در فرض بحث ما که در نماز چهار رکعتي و يک طرف شک دو است در رکعت سوم هنگامي که مصلي مي خواهد قيام نمايد نبايد تشهد بخواند. لذا در اين جا منافاتي وجود دارد زيرا اگر شک از شکوک صحيحه محسوب شود بايد بنا را بر سه بگذارد، که در اين صورت رکعت نياز به تشهد ندارد. بنا بر اين کلام تناقضي در اين محل بوجود مي آيد. زيرا از يک طرف در اين شک صحيح بايد بنا را بر سه بگذارد و در رکعت سوم نيز نياز به تشهد نيست. لذا تشهد چيز زائدي است که مامور به نمي باشد و بر همين اساس دخول در تشهد دخول در غير واجب نمي باشد. زيرا چنانکه بيان شده دخول در غير دخول در واجبات شرعي صحيح مي باشد در حالي که تشهد در اينجا چيز زائديست. که بواسطه آن نمي توان گفت دخول در غير محقق شده. لذا بايد گفت شک در سجدتين شک بعد از محل نمي باشد بلکه شک در محل است و شک مصلي شک قبل از اکمال سجدتين مي باشد و اين شک از شکوک مبطل خواهد بود. اين فرع از فروعي است که از وجودش عدمش لازم و از عدمش وجودش لازم مي آيد که محال است.
اگر گفته شود غير، مطلق المنافي است مي گوييم : احدي چنين نگفته و غير ، مطلق المنافي نمي باشد.
پاسخ به اشکال در اجراي قاعده تجاوز
اما سيدنا الاستاد به اين اشکال پاسخ داده، ايشان فرموده : دخول در تشهد براي دخول در غير کفايت مي کند و مصداق دخول در غير صحيح شرعي مي باشد. ايشان اين گونه بيان مي کند که اين رکعت در واقع دائر است بين اينکه رکعت دوم باشد يا سوم. اگر در واقع اين رکعت دوم باشد، تشهد در محل واقع شده و صحيح و غير زائد مي باشد. اما اگر در واقع اين رکعت رکعت سوم باشد و تشهد لازم نباشد، قطعا از رکعت دوم خارج شده و مقدار زيادي از آن نيز تجاوز نموده. بنا بر اين کلام اجراي قاعده تجاوز در محل خودش مي باشد و صحيح است. زيرا به هر حال از سجدتين تجاوز نموده يا به اينکه در رکعت دوم باشد و به تشهد رسيده باشد يا به اينکه از کل رکعت دوم تجاوز کرده باشد و به رکعت سوم رسيده باشد. پس بنا بر اين بيان به اشکال پاسخ داده شد.
نکته ديگر اينکه در صورتي که بنا را بر سه بگذارد ديگر نيازي به تشهد ندارد و لذا اگر در حال خواندن تشهد است بايد آن را رها کند و قيام نمايد و نماز را ادامه دهد.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo