< فهرست دروس

درس خارج فقه استاد موسوی جزایری

92/07/27

بسم الله الرحمن الرحیم

 موضوع: شکوک صحیحه /شک در عدد رکعات/کتاب الصلاة
 ششم، شک بین چهار و پنج در حال قیام
 السادس الشك بين الأربع و الخمس حال القيام
 فإنه يهدم و يجلس و يرجع شكه إلى ما بين الثلاث و الأربع فيتم صلاته ثمَّ يحتاط بركعتين من جلوس أو ركعة من قيام.
 در این صورت مصلی باید بنشیند که در این حال شک او تبدیل به شک بین سه و چهار می گردد. در این حال باید نماز را تمام کرده. بعد از نماز باید دو رکعت نشسته یا یک رکعت ایستاده، نماز احتیاط بخواند. گفته شد اگر شک بین چهار و پنج در حالت نشسته و بعد از اکمال سجدتین عروض نماید باید بنا را بر چهار گذاشته و بعد از نماز دو سجده سهو بجا آورد. لکن در مورد بحث که در حالت قیام است حکمش در روایت نیامده.
 در صورت بحث، نشستن و منهدم کردن رکعتی که مصلی در آن است باعث می شود که شک وی تبدیل به شک بین سه و چهار گردد و در شک بین سه و چهار گفته شد باید بنا را بر چهار گذاشته نماز را تمام نماید و بعد از نماز دو رکعت نماز احتیاط نشسته و یا یک رکعت ایستاده بجا آورد.
 هفتم، شک بین سه و پنج در حال قیام
 السابع الشك بين الثلاث و الخمس حال القيام
 فإنه يهدم القيام و يرجع شكه إلى ما بين الاثنتين و الأربع فيبني على الأربع و يعمل عمله.
 این صورت بحث در جایی است که مصلی در حالت قیام است و نمی داند که رکعتی که در آن است رکعت سوم است یا پنجم. در این صورت نیز وظیفه مصلی انهدام رکعت است تا به این وسیله شک وی تبدیل به شک بین دو و چهار گردد. لذا در این حال باید به وظیفه شاک بین سه و چهار رجوع نماید. یعنی باید بنا را بر چهار گذاشته نماز را تمام کرده و دو رکعت نماز احتیاط ایستاده بجا آورد.
 هشتم ، شک بین سه و چهار و پنج در حال قیام
 الثامن الشك بين الثلاث و الأربع و الخمس حال القيام
  فيهدم القيام و يرجع شكه إلى الشك بين الاثنتين و الثلاث و الأربع فيتم صلاته و يعمل عمله.
 در این صورت شک مصلی در حال قیام نمی داند در رکعت سوم یا چهارم و یا پنجم نماز است. وظیفه مصلی در این صورت این است که بنشیند که به واسطه نشستن رکعت را منهدم کرده و حال وی اینگونه شود که انگار اصلا برای رکعتی که در آن است بر نخاسته و شک وی تبدل به شک بین دو و سه و چهار گردد. در این صورت و ظیفه او چنین است که باید بنا را بر چهار گذاشته، نماز را تمام نماید. بعد از نماز نیز دو رکعت نماز ایستاده و دو رکعت نماز نشسته برای احتیاط بخواند. این قول، مشهور بین اصحاب است. ما نیز به همین قول فتوا دادیم. لکن چنانکه گفته شد در مقابل، قول دیگری است که می گوید: باید یک رکعت ایستاده و دو رکعت نشسته بجا آورد.
 نهم، شک بین پنج و شش در حال قیام
 التاسع الشك بين الخمس و الست حال القيام
 فإنه يهدم القيام فيرجع شكه إلى ما بين الأربع و الخمس فيتم
 فرض مساله در جایی است که مصلی در حال قیام است و نمی داند در رکعت پنجم نماز است و یا ششم. وظیفه مصلی در این صورت این است که بنشیند و به رکعت قبل بازگشته تا شک وی به شک بین چهار و پنج بعد از اکمال سجدتین تبدیل گردد. مصلی در این حال باید بنا را بر چهار گذاشته و نماز را تمام نماید و دو سجده سهو بجا آورد.
 و يسجد سجدتي السهو مرتين إن لم يشتغل بالقراءة أو التسبيحات و إلا فثلاث مرات و إن قال بحول الله فأربع مرات مرة للشك بين الأربع و الخمس و ثلاث مرات لكل من الزيادات من قوله بحول الله و القيام و القراءة أو التسبيحات و الأحوط في الأربعة المتأخرة بعد البناء و عمل الشك إعادة الصلاة أيضا كما أن الأحوط في الشك بين الاثنتين و الأربع و الخمس و الشك بين الثلاث و الأربع و الخمس العمل بموجب الشكين ثمَّ الاستئناف
 مرحوم سید فرموده : در این حال باید دو سجده سهو را دو بار اتیان نماید. این در صورتی است که فقط در حال قیام باشد و بحول الله نگفته و مشغول به قرائت یا تسبیحات نشده باشد که در این صور باید به ازای هر زیادی سهوی دو سجده سهو بجا آورد.
 صحت مساله انهدام رکعت
 ما در خصوص مساله هدم رکعت روایتی نداریم. بعضی از اصحاب متقدم فرموده اند: این روش تصحیح صحیح نمی باشد زیرا در روایات ما نصی در این مورد نداریم لذا در صور مورد بحث فتوا به بطلان نماز داده اند. اما متاخرین و معاصرین اصحاب مثل مرحوم سید یزدی فتوا به صحت این مساله داده اند.
 مرحوم سید محسن حکیم صاحب کتاب شریف مستمسک و مرحوم سیدنا الاستاد در مورد دلیل این مساله فرموده اند: این مساله داخل در اطلاقات بعضی از ادله می باشد. مثلا ادله ای درمورد شک بین سه و چهار یا بین دو و چهار و یا بین دو و سه و چهار وارد شده که لسان آنها با هم متفاوت است. که بعضی از آنها شامل مورد بحث می شود و برخی دیگر شامل نمی گردد.
 اگر دلیلی بگوید: در صورتی که در نماز شک نمودی که در رکعتی که قرار داری رکعت سوم است یا چهارم، تبعا شامل مورد بحث نمی باشد.
 اما اگر لسان دلیل به این صورت باشد که مثلا در روایتی آمده نمی داند سه رکعت خوانده یا چهار رکعت و نگفته مصلی نداند در رکعت سوم است یا چهارم. در این حال در مورد شاک بین چهار و پنج می توان گفت مصلی نمی داند سه رکعت خوانده و وارد در رکعت اخیر شده و یا چهار رکعت خوانده و وارد رکعت جدید گشته. لذا اگر لسان دلیل به این صورت که بیان شد باشد شامل مورد بحث ما نیز می گردد.
 لذا اگر کسی در حال قیام نماز باشد و شک کند که آیا رکعت سوم را تمام کرده و الان در رکعت چهارم است و یا رکعت چهارم را تمام نموده و الان وارد رکعت پنجم شده، مشمول اطلاق دسته دوم از روایات می گردد. وقتی می گوید «صلی» یعنی آن رکعت را خوانده ای و مضی منها و مشکوک آن چیزی است که واقع شده یعنی مقدار خوانده شده که آیا سه است یا چهار. رکعتی که شاک وارد آن شده نیز تمام نشده. بنا بر این در رکعتی که شاک از آن خارج شده و خوانده شده شک است که سه است یا چهار . با این بیان این مورد نیز مشمول اطلاق ادله می باشد.
 خلاصه استدلال اینکه اطلاق روایاتی که لسان آنها بدین صورت است که میگوید مصلی نمی داند رکعت سوم را خوانده یا چهارم شامل مورد بحث می شود زیرا در مورد بحث نیز مصلی نمی داند رکعت سوم را خوانده و وارد رکعت چهارم شده و یا رکعت چهارم را خوانده و وارد در رکعت پنجم گشته. لذا این رکعتی که مصلی وارد آن شده رکعت زائد سهوی است که باید منهدم گردد و مصلی باید وظیفه شخص ساهی که خواندن سجدتین سهو است را نیز انجام دهد. پس از این باید مصلی وظیفه شاک بین دو و چهار را اتیان نماید که همان خواندن نماز احتیاط است.
 جهت دیگری که باید در جلسه آینده مورد بحث قرار گیرد این است که چرا مرحوم سید یزدی قائل به تعدد سجده سهو در صورت اخیر یعنی شک بین پنج و شش در حال قیام، شده است. در حالی که در صور سابق هدم رکعت موجب سجده سهو نمی شد.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo