موضوع:حکم اتصال به امام جمعه/فصل فی صلاه الجمعه/کتاب الصلاه

 یک بحث مقدماتی که باید مطرح شود این است که اگر چنانچه مأموم به یک رکعت برسدکافی است یا خیر واین مطلب ربطی به قاعده من أدرک ندارد(قاعده من أدرک مربوط به وقت است) بلکه مربوط به روایاتی است که در باب45 از ابواب صلاه الجمعه آمده است:

 1) وسائل الشيعة؛ ج، ص: 382

 مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَيْدٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: فِي الرَّجُلِ إِذَا أَدْرَكَ الْإِمَامَ وَ هُوَ رَاكِعٌ- وَ كَبَّرَ الرَّجُلُ وَ هُوَ مُقِيمٌ صُلْبَهُ- ثُمَّ رَكَعَ قَبْلَ أَنْ يَرْفَعَ الْإِمَامُ رَأْسَهُ- فَقَدْ أَدْرَكَ الرَّكْعَةَ. [1]

 2) وسائل الشيعة؛ ج، ص: 382

 مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَلَبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: إِذَا أَدْرَكْتَ الْإِمَامَ وَ قَدْ رَكَعَ- فَكَبَّرْتَ وَ رَكَعْتَ قَبْلَ أَنْ يَرْفَعَ الْإِمَامُ رَأْسَهُ- فَقَدْ أَدْرَكْتَ الرَّكْعَةَ- وَ إِنْ رَفَعَ رَأْسَهُ قَبْلَ أَنْ تَرْكَعَ- فَقَدْ فَاتَتْكَ الرَّكْعَةُ. [2]

 3) وسائل الشيعة؛ ج، ص: 345

 وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ عَبْدِ الْمَلِكِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا أَدْرَكَ الرَّجُلُ رَكْعَةً- فَقَدْ أَدْرَكَ الْجُمُعَةَ- وَ إِنْ فَاتَتْهُ فَلْيُصَلِّ أَرْبَعاً. [3]

 *پس اگر شخص به رکعت دوم نماز جمعه برسد کافی است،که اگر امام در قیام باشد هیچ مشکلی نیست و اگر به رکوع امام برسد با همین روایات درست میشود که می فرماید اگر به رکوع رسید در اصل رکعت را درک کرده.

 اما احتیاطی در این بحث وجود دارد از جهت روایات صحیحه حلبی که دو روایت هستندکه تعارض دارند با مطلبی که درباب اتصال به رکوع امام ذکر شد (که اگر به رکوع امام رسید آن رکعت را درک کرده است) بلکه می گویند اگر به رکوع متصل شد درک نکرده است و کفایت نمی کند و اتصال صورت نمی گیرد و نماز جمعه نمی تواند بخواند.

 1) وسائل الشيعة؛ ج، ص: 345

 مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَلَبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: إِذَا أَدْرَكْتَ الْإِمَامَ قَبْلَ أَنْ يَرْكَعَ الرَّكْعَةَ الْأَخِيرَةَ- فَقَدْ أَدْرَكْتَ الصَّلَاةَ- وَ إِنْ أَدْرَكْتَهُ بَعْدَ مَا رَكَعَ- فَهِيَ أَرْبَعٌ بِمَنْزِلَةِ الظُّهْرِ [4] .(یعنی اگر امام به رکوع رفته بود دیگر جمعه نمیتوانی بخوانی و باید ظهر بخوانی)

 2) وسائل الشيعة؛ ج، ص: 345

 مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ الْحَلَبِيِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَمَّنْ لَمْ يُدْرِكِ الْخُطْبَةَ- يَوْمَ الْجُمُعَةِ قَالَ يُصَلِّي رَكْعَتَيْنِ- فَإِنْ فَاتَتْهُ الصَّلَاةُ فَلَمْ يُدْرِكْهَا فَلْيُصَلِّ أَرْبَعاً- وَ قَالَ إِذَا أَدْرَكْتَ الْإِمَامَ- قَبْلَ أَنْ يَرْكَعَ الرَّكْعَةَ الْأَخِيرَةَ- فَقَدْ أَدْرَكْتَ الصَّلَاةَ- وَ إِنْ أَنْتَ أَدْرَكْتَهُ بَعْدَ مَا رَكَعَ- فَهِيَ الظُّهْرُ أَرْبَعٌ [5] .(اگر امام را قبل از رفتن به رکوع درک کرد صحیح است والا اگر به رکوع رفت دیگر باید ظهر بخواند و جمعه محقق نمی شود)

 نتیجتاً اگر بخواهیم به ظاهر احادیث حلبی اخذ کنیم باید تفاوتی بین نمازجمعه و سایر نمازها قایل شویم زیرا در سایر نمازها اگر ماموم به رکوع پیوست کافی است و صحیح است اما در جمعه در رکعت دوم اگر به رکوع رسید دیگر فایده ندارد و صحیح نیست

 البته بزرگان زیر بار این مطلب نرفته اند،یعنی گفته اند فرقی وجود ندارد و در باب جمعه داریم« من أدرک رکعهً فقد أدرک الجمعه» و ازطرفی روایات زیادی در باب نماز جماعت وجود دارد که می فرمایند اگر رکوع درک شد أدرک الرکعه که لازمه اش این است که اگر کسی در رکعت دوم نمازجمعه رسید باید کافی باشد و بزرگان هم به همین قایل هستند،مانند صاحب وسائل «ره» که برای اینکه بگوید فرقی وجود ندارد برای روایت حلبی تأویلی فرموده که:«یمکن ان یکون المراد إذا أدرکته بعد فراقه من الرکوع و رفع رأسه لما یاتی فی احادیث الجماعه» یعنی این حدیث منظورش در جایی است که امام سر از رکوع بلند کرده است واصلاً دیگر درک معنا ندارد و در بحث نماز جماعت هم می آید که ادراک رکوع کفایت میکند برای حساب آن رکعت و نماز جمعه هم از مصادیق نماز جماعت است و این حکم،حکمی است کلی،لهذا طبق این قاعده ی کلی گفته اند اگر رکوع دوم امام را درک کرد کافی است و اتفاقاَداریم که اگر رکعت دوم امام جمعه را درک کرد ورکعت دوم را فرادی می خواند رکعت فرادی را بلند(جهر) بخواند زیرا در اصل نماز جمعه می خواند نه نماز ظهر که باید آرام خوانده شود.

 به نظر ما توجیه صاحب وسائل خلاف ظاهر است.

 احتمال می دهیم که نماز جمعه بخاطر اهمیتش،تا اینجا که شخص به خطبه ها ورکعت اول نرسد اشکال ندارد ولی ممکن است از خصائص نمازجمعه باشد که اگر امام به رکوع رکعت دوم رفت دیگر فایده ندارد و جمعه از او فوت شده است این بخاطر دو روایت صحیحه حلبی است که گذشت.

 روایتی هست که معارض صحیحه حلبی است:

 وسائل الشيعة؛ ج، ص: 346

 بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْعَرْزَمِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا أَدْرَكْتَ الْإِمَامَ يَوْمَ الْجُمُعَةِ- وَ قَدْ سَبَقَكَ بِرَكْعَةٍ فَأَضِفْ إِلَيْهَا رَكْعَةً أُخْرَى- وَ اجْهَرْ فِيهَا- فَإِنْ أَدْرَكْتَهُ وَ هُوَ يَتَشَهَّدُ فَصَلِّ أَرْبَعاً [6] .(سندش بسیار عالی است و اسناد شیخ هم مشکلی ندارد و صحیحه است)یعنی اگر به تشهد رسیدی دیگر فایده ندارد ولی طرف مقابلش که صحیح است اعم از این است که به رکوع برسد یا به قیام برسد و هردو صحیح است پس این روایت مطابق مشهور است.

 پس در نتیجه باید گفت:وقتی این روایت با صحیحه حلبی تعارض کرد تساقط می شود و به عمومات صلاه الجماعه رجوع می کنیم که أدراک الرکوع برای درک رکعت کافی است.