موضوع: اشکال اخذ اجرت در نماز استیجاری

 گفتیم در نماز استیجاری مشکلی وجود دارد و آن اینکه اخذ وجه با قصد قربت منافات دارد. صاحب عروه دو وجه برای رفع اشکال مطرح کرده است.

 ایشان در راه حل دوم از باب امتثال عقد اجاره جلو آمد و فرمود: فرد مزبور امتثال وفاء عقد اجاره را نیت می کند که همان خواندن نماز استیجاری است.

 اشکال کردیم که اولا امر به وفاء ارشادی است نه مولوی و امتثال و عصیان مربوط به اوامر مولویه است.

 با این این می توان از این اشکال جواب دارد و گفت که هرچند امتثال عقد اجاره ارشادی است ولی وقتی عقد اجاره صحیح و لازم بود کسی که مالک عوض است مالک معوض می شود و کسی که مالک معوض است مالک عوض می شود و مبادله صورت می گیرد و بر هر کدام واجب است چیزی که در ذمه دارند به دیگری تحویل دهند. اجیر کننده باید پول را تحویل دهد و اجیر شوند باید عمل را انجام دهد. این تحویل دادن طرفینی واجب است.

 با این حال به این هم اشکال وارد است که امر مزبور هم توصلی می باشد.

 مرحوم سید از اشکال توصلی بودن عقد اجاره چنین جواب داد که اگر مفاد عقده اجاره توصلی باشد عقد اجاره نیز توصلی می باشد (مانند اجیر شدن برای بنایی) ولی اگر مفاد آن تعبدی باشد عقد اجاره نیز تعبدی می شود.

 نقول: اگر قائل به سرایت شویم جواب سید صحیح است ولی ما این کلام را قبول نداریم زیرا وجوب وفاء به اجاره و وجوب رد مال به صاحبش مطلقا توصلی است چه متعلق آن تعبدی باشد یا توصلی. زیرا آنچه ملاک است عناوین و متعلقات احکام می باشد و متعلق وجوب در اجاره خود عقد اجاره است نه خواندن نماز.

 به عبارت دیگر در ما نحن فیه دو چیز وجود دارد: وفاء به اجاره که توصلی است و خواندن نماز که باید با قصد قربت باشد. به عبارت دیگر خواندن نماز با قصد قربت مفاد اجاره می باشد.

 اشکال دیگر به مرحوم سید این است که ما در صدد این هستیم که قصد قربت و عبادیت را در نماز حل کنیم و قصد قربت هم به امتثال امر خود عمل است و تا زمانی که امر صلاتی قصد نشود نمی توان عبادیت آن را درست کرد. بنابراین واضح است که قصد امر وفاء به اجاره نمی تواند امر صلاتی را درست کند. (مانند اینکه انسان نماز را به قصد امتثال امر صلاتی نخواند و اصلا اعتقادی به نماز ندارد بلکه چون پدرش را دوست دارد و پدرش امر کرده است نماز بخواند او به سبب امتثال امر پدر نماز را می خواند و اطاعت امر پدر هم واجب است زیرا خداوند امر کرده است که پدر خود را اذیت نکنید. واضح است که نماز او صحیح نمی باشد. هکذا اگر کسی نذر کرده است که روزه بگیرد و بعد به سبب امر به روزه، روزه نگیرد بلکه به سبب امتثال امر به نذر روزه بگیرد که روزه اش باطل است.)

 اشکال چهارم این است که آنچه سید می فرماید: در صورتی صحیح است که عقد اجاره واقع شود و بعد وجوب وفاء به اجاره و یا وجوب رد مال به صاحبش مطرح گردد و حال آنکه مردم غالبا برای نماز استیجاری صیغه ی اجاره نمی خوانند بلکه به شکل جعاله عمل می کنند یعنی هر مقدار که فرد نماز خوانده است مالک پول می باشد نه اینکه پول ها مال او باشد و او باید نماز را بخواند.

 فرق اجاره با جعاله این است که در اجاره فرد از اول مال پول می شود و باید نماز را هم بخواند و اگر نخواند مشغول الذمة است بر خلاف جعاله که فرد به مقداری که عمل انجام می دهد مستحق اجرت است. در جعاله وجوب الوفایی در کار نیست. بنابراین کلام سید در صورتی صحیح است که عقد اجاره خوانده شود.