موضوع: ترتب فائته بر قضاء

 بحث در ترتب فائته بر قضاء است.

 صاحب عروة سپس می فرماید: بل خصوصا فی فائتة ذلک الیوم

 سید قائل است که فائته بهتر است بر حاضره مقدم شود خصوصا در فائته ی همان روز یعنی اگر نماز قضاء مربوط به همان روز باشد بهتر است که اول نماز قضاء خوانده شود. اگر فائته مربوط به روزهای قبل باشد استحباب تقدیم کمتر می شود.

 علت تأکید استحباب در تقدیم فائته ی همان روز دو صحیحه ی صفوان و زراره می باشد (که در جلسه ی قبل آنها را خواندیم):

 وسائل باب 62 از ابواب المواقیت

 حدیث 7: مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَبِي الْحَسَنِ ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ نَسِيَ الظُّهْرَ حَتَّى غَرَبَتِ الشَّمْسُ وَ قَدْ كَانَ صَلَّى الْعَصْرَ فَقَالَ كَانَ أَبُو جَعْفَرٍ ع أَوْ كَانَ أَبِي يَقُولُ إِنْ أَمْكَنَهُ أَنْ يُصَلِّيَهَا قَبْلَ أَنْ تَفُوتَهُ الْمَغْرِبُ بَدَأَ بِهَا وَ إِلَّا صَلَّى الْمَغْرِبَ ثُمَّ صَلَّاهَا

 این روایت در خصوص فائته ی همان روز است که فرد نماز ظهر را فراموش کرد و در همان روز هنگام نماز مغرب یادش آمد.

 صحیحه ی زراره که در باب 63 از ابواب المواقیب حدیث 2 آمده است هم مربوط به فائته ی همان روز می باشد.

 

 بعد صاحب عروة اضافه می کند: بل اذا شرع فی الحاضرة قبلها استحب له العدول منها الیها اذا لم یتجاوز محل العدول.

 یعنی حتی اگر فرد یادش نباشد که نماز قضاء به گردن دارد و نماز حاضره را شروع کند مستحب است که اگر محل عدول نگذشته است عدول کند و نمازی را که می خواند را به نیت قضاء ادامه دهد. اما اگر محل عدول گذشته است دیگر نمی تواند کاری کند و باید نماز حاضره را ادامه دهد.

 

 دلیل این حکم صحیحه ی عبد الرحمان بن ابی عبد الله است:

 الْحُسَيْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِيِّ عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ نَسِيَ صَلَاةً حَتَّى دَخَلَ وَقْتُ صَلَاةٍ أُخْرَى فَقَالَ إِذَا نَسِيَ الصَّلَاةَ أَوْ نَامَ عَنْهَا صَلَّى حِينَ يَذْكُرُهَا فَإِذَا ذَكَرَهَا وَ هُوَ فِي صَلَاةٍ بَدَأَ بِالَّتِي نَسِيَ وَ إِنْ ذَكَرَهَا مَعَ إِمَامٍ فِي صَلَاةِ الْمَغْرِبِ أَتَمَّهَا بِرَكْعَةٍ (یک رکعت اضافه می کند که به عنوان نماز قضاء باشد) ثُمَّ صَلَّى الْمَغْرِبَ ثُمَّ صَلَّى الْعَتَمَةَ (نماز عشاء) بَعْدَهَا... یعنی فرد در نماز جماعت ایستاده است و نماز مغرب را شروع می کند و بعد می فهمد نماز عصر را نخوانده است در این حال امام علیه السلام می فرماید: که عدول می کند.

 

 مسأله ی 29: إذا كانت عليه فوائت أيّام و فاتت منه صلاة ذلك اليوم أيضاً و لم يتمكّن من إتيان جميعها أو لم يكن بانياً على إتيانها فالأحوط استحباباً أن يأتي بفائتة اليوم قبل الأدائيّة.

 صاحب عروة در این مسأله می فرماید: اگر کسی چند روز نماز قضاء به گردن دارد و در میان آن روزها مقداری مربوط به همان روز است. در این صورت اگر او می تواند همه را بخواند و بعد وارد نماز ادائی شود این کار را بکند و اگر نمی تواند بهتر این است که نماز قضای همان روز را مقدم دارد و بعد نماز ادائی را بخواند. (این به سبب اهمیتی است که در دو صحیحه ی مقدم آمده بود.)

 

 بعد صاحب عروة اضافه می فرماید: و لكن لا يكتفي بها بل بعد الإتيان بالفوائت يعيدها أيضاً مرتّبة عليها.

 صاحب عروة در اینجا در تزاحمی واقع شده است و آن اینکه ایشان در بحث ترتیب قائل به ترتیب قضاء نماز می باشد یعنی اگر کسی چند روز نماز قضاء به گردن دارد باید از روز اول شروع کند و ادامه دهد. ولی در فرع قبلی فرمود که نماز قضای همان روز را اول بخواند. این عمل خلاف رعایت ترتیب است به همین سبب ایشان در این فرع می فرماید: هرچند خواندن نماز فائته ی همان روز مستحب است ولی دوباره از اولین روز قضا شدن نماز شروع کند و تا آخر را بخواند تا ترتیب رعایت شود.

 بله طبق مبنای ما که ترتیب را قبول نداریم قائل به تکرار قضاء نیستیم.

 

 مسأله ی 30: إذا احتمل اشتغال ذمّته بفائتة أو فوائت يستحبّ له تحصيل التفريغ بإتيانها احتياطاً و كذا لو احتمل خللًا فيها و إن علم بإتيانها.

 یعنی اگر کسی احتمال دهد که نماز یا نمازهای قضایی به گردن دارد لازم نیست به آن اهمیت دهد زیرا این از باب شک در تکلیف است و در آن اصالة البرائة جاری می شود.

 از طرفی وقتی شک می کند که نماز قضاء به گردن اوست معنایش این است که نمی داند نماز یا نمازهایی را در وقتش خوانده است یا نه و این داخل در قاعده ی حیلولة می شود یعنی وقتی وقت بگذرد و انسان در خواندن نماز شک کند این از باب شک بعد از وقت شده و نباید به آن اعتنا کرد. این قاعده چون اماره است از باب حکومت حجت می باشد.

 با این حال مستحب است احتیاط کند و تا مقداری که شک دارد نماز قضاء را بخواند.

 

 نکته: قاعده ی حیلولة در شک در اصل اتیان است ولی اگر کسی نماز را بخواند و بعد از وقت شک کند که آن را صحیح خوانده است یا نه در این حال قاعده ی فراغ جاری می شود.)

 

 مسأله ی 31: يجوز لمن عليه القضاء الإتيان بالنوافل على الأقوى، كما يجوز الإتيان بها بعد دخول الوقت قبل إتيان الفريضة كما مرّ سابقاً.

 بحثی است در اینکه آیا کسی که نماز قضاء به گردن دارد می تواند نافله بخواند یا نه

 صاحب عروة در این مسألة می فرماید: می تواند نماز مستحبی (نافله) بخواند.

 یعنی نماز مانند روزه نیست و در روزه کسی که روزه ی واجب به گردن دارد نمی تواند روزه ی مستحبی بگیرد ولی این کار در نماز اشکالی ندارد.

 ان شاء الله استدلال این مسأله را در جلسه ی بعد ذکر می کنیم.