درس خارج فقه استاد موسوی جزایری

موضوع: کیفیت غسل و احکام آن/غسل جنابت/غسل های واجب/غسل ها/کتاب الطهارة

نکاتی در رابطه با نظریه محقق خویی(ره) در غسل ارتماسی

نکته اول اين که آیا در آن فتوای علماء مبنی بر کفایت نیت غسل ارتماسی از همان زیر آب، وقتی تکان دادن بدن را گفته اند این همان رعایت احداث نیست که اقای خویی می گوید؟ یعنی برای اين است که آن آبی که برای غسلش می رود، غیر از آن آب [اولی دور بدنش] باشد. یعنی «یتقدم الی الأمام قلیلا لاجل تغییر الماء». پس لازم ندیده اند که از تمام آب بیرون بیاید و دوباره در آن فرو رود.

سوال: جابه‌جا هم شود، عرف آب را یکی می داند.

جواب: بستگی دارد که ببینیم صدق عرفی چیست؟ این یک احتمال است.

نکته دیگر [بررسی بیشتر روی آن چیزی است که جلسه قبل گفتیم] این که گفتیم اگر آب روی بدنش جاری باشد و احداث هم بکند و در آب فرو رود، همه علما بلااستثناء فتوا داده اند که این جریان آب روی بدن، ضرری به حال غسلش ندارد. یعنی وقتی به قصد ارتماس در آب حوض یا رودخانه فرو می رود، آن جریان آب قبلی ضرر نمی رساند. ما از این استفاده کردیم که احداث لازم نیست؛ گفتیم بالاخره احداث به معنی احداث الماء است و احداث المائی صورت نگرفته است؛ برای اینکه از اول آب روی بدنش جاری بوده است. [لکن با تامل بیشتر] ممکن است در عرض مان شبهه ای کنیم و آن این است که بگوییم احداثی که محقق خویی(ره) فرموده ، احداث الرمس و الارتماس است و رمس و ارتماس به معنای فرو رفتن در آب است؛ به طوری که آب به نحو وسیعی سرتاسر بدن را احاطه کند. (لذا مثلا اگر آدمی شلنگی روی سرش بگیرد و آب از بالا به پایین جریان کند، غسل ارتماسی صحیح نیست.) پس است، این احداث به صرف اینکه بدنش خیس باشد، به آن احداثی که محقق خویی(ره) فرموده، ضرر نمی رساند.

پس اگر کسی بخواهد احتیاط را رعایت کند، نظر آقای خویی(ره) را بگیرد که نیت کردن زیر آب، فایده ندارد. باید بیرون بیاید و نیت کند و توی آب برود.

نکته سوم اینکه شاید بتوان گفت این مطلبی که ایشان فرموده اند خلاف سیره است. چون سیره مستمره مؤمنین و مقدسین بر این بوده که وقتی می خواهند برای غسل ولو غسل ترتیبی، نیت کنند که حالا در حوض رفته اند و می خواهند سر و گردنشان را به قصد غسل ترتیبی زیر آب کنند و بعد هم جنب راست و بعد جنب چپشان را داخل کنند، وقت نیتشان چه موقع است؟ مردم چه موقع نیت می کنند؟ موقعی که سر و گردن را زیر آب می کنند، همزمان نیت می کنند؛ نه اینکه اول سر و گردنشان بیرون باشد و ‌نیت کنند و بعد سر و گردن را در آب فرو کنند. این خلاف سیره است. سیره این است که همزمان با فرو رفتن بدن در آب، نیت می شود. یا مثلا کسی در حوض است و سر و گردنش را شست و حالا می خواهد جنب راستش را بشوید. این وقتی که در حوض است، تا حدود شانه اش در آب است. حالا باید کامل بیرون بیاید و دوباره در آب برود؟ جنب راست و چپش چه می شود؟ دوباره کامل بیرون بیاید و به قصد جنب چپ، در آب برود یا اینکه در آب بودنش منافات ندارد؟ سیره مستمره علما و مؤمنین بر این بوده است که احداث جدید لازم نیست و همین که در آب باشد و نیت کند، همین نیتش کافی است.

گاهی که درس خیلی سخت بود، آقایان می گفتند کی از دست انداز بیرون می آییم. واقعا این بحث، دست اندازی بود. الحمدلله از آن خارج شدیم.

مسأله: علم به نرسیدن آب به جزئی از بدن بعد از غسل ارتماسی

مسألة. ان علم بعد الغسل الارتماسی بأن الماء لم یصل الی جزء من بدنه، بطل غسله و لزم اعادته.

اگر غسل ارتماسی اش را انجام داد و بیرون آمد و متوجه شد که آب به نقطه ای از بدنش نرسیده است، دیگر هیچ راهی ندارد جز اینکه غسلش را اعاده کند؛ برای اینکه حتی اگر آن یک نقطه را تشخیص دهد و بخواهد آن یک نقطه را غسل دهد، نمی شود؛ چون که غسل ارتماسی باید ارتماسة واحدة باشد. باید ارتماس واحدی باشد. تعدد و تکرر، موجب بطلانش می شود. پس هیچ راهی ندارد جز اینکه دوباره غسل را اعاده کند.

مسأله: وجوب غسل ارتماسی در صورت ضیق وقت از غسل ترتیبی

مسألة. ان ضاق الوقت عن الغسل الترتيبی و کفی للغسل الارتماسی وجب.

وقتی انسان متوجه می شود که وقت نمازش کم است و مثلا نزدیک طلوع آفتاب است، اگر غسل ارتماسی، نسبت به غسل ترتیبی کمتر زمان می برد، واجب است غسل ارتماسی انجام دهد که به نمازش برسد.

احکام الغسل

مسأله: عدم جواز غسل ارتماسی برای کسی که روزه ماه رمضان گرفته یا برای حج یا عمره احرام بسته است

مسألة. من صام في شهر رمضان او احرم للحج او العمرة لا يجوز له ان يأتي بالغسل الارتماسی.

اين مساله را ظاهرا گفته ایم. کسی که برای حج محرم شده است، حتی سرش با آب نباید پوشیده شود. حالا اگر غسل ارتماسی انجام دهد، عمل حرامی انجام داده و غسلش هم باطل است. همچنین کسی که روزه است، ارتماس یعنی سر زیر آب فرو کردن، روزه اش را باطل می کند. حالا اگر غسل ارتماسی انجام داد، غسلش باطل است؛ برای اینکه مبغوض است و کار حرامی انجام داده است. البته در آخرش گفتیم که اگر سهوا باشد، اشکالی ندارد. یعنی اگر فراموش کرد که در حال احرام یا روزه است و این کار را انجام داد، اشکال ندارد؛ چون حکم حرمت ارتماس به علت احرام و روزه، با فراموشی، از تنجز ساقط می شود.

سوال: حکم یا موضوع را فراموش کرده است؟

جواب: موضوع را فراموش کرده است. یعنی اینکه فراموش کرده که روزه یا در حال عمره است و این کار را انجام داد. این اشکالی ندارد؛ یعنی غسلش باطل نیست. چون که فراموشی، حکم را از تنجز ساقط می کند.

وجوب طهارت بدن قبل از غسل ارتماسی

مسألة. يعتبر فی الغسل الارتماسی طاهرة بدنه قبل الغسل.

غسل ارتماسی با غسل ترتیبی فرقی دارد. چون همه غسل ارتماسی یک عمل است و همه بدن باید پاک باشد، لذا قبل از غسل باید بدنش را پاک کند. اما در غسل ترتیبی مثلا سر و گردنش را جدا آب می کشد و بعد غسلش می دهد.‌ بعد جنب راستش را آب کشی می کند و غسلش می دهد.

عدم نجاست عرق جنب از حرام

مسألة. عرق الجنب من الحرام ليس نجسا.

بحثی داریم که آیا عرق جنب از حرام نجس است یا اینکه فقط آلودگی ای است که با لباس آغشته به آن نمی شود نماز خواند. اینکه نمی شود با لباسی که به آن عرق، آلوده شده، نماز خواند، مسلم است و هیچ شک و شبهه ای ندارد. اما نجاست آن محل خلاف است. نظر ما تبعا للمشهور این است که نجس نیست.

یکی از آثار نجاستش مثلا این است که اگر شخص جنب از حرام، در حوضی که آبش خیلی داغ است برود و عرق کند، نجاست با غسل همراه می شود، و آن را خراب می کند. اما اگر گفتیم نجس نیست، این غسل صحيح است.

اصل قضیه، روایتی از امام هادی(ع) است. شخصی بود که اعتقاداتش مقداری نسبت به امامت ائمه(ع) ضعیف بود. یک وقت به ذهنش رسید که به دیدن امام(ع) برود و زیارتی کند و از نزدیک امام را ببیند. رفت و دید جمعیت زیادی در دالان و راهروی درازی، منتظر امام(ع) ایستاده اند. در این اثنا امام(ع) در حالی که سوار بر مرکب بود، وارد شد و از توی جمعیت تشریف برد تا به محاذی همین شخص رسید. حضرت(ع) چوب دستی ای داشت. این چوپ دستی را به آرامی به سینه اش زد که حواسش باشد. این جمله را فرمود:

"ان کان من حلال فصلِّ فیه و ان کان من حرام فلا تُصَلِّ فیه".[1] فرمود: اگر جنابتش از حلال است، در آن نماز بخوان و اگر عرقش از حرام است، در آن نماز نخوان.

آن شخص می خواست از عرق جنب از حرام سوال کند و حضرت بدون اینکه او سوال کند جوابش را فرمود. آن‌ شخض گفت: الله اعلم حيث یجعل رسالته...