< فهرست دروس

درس خارج فقه استاد سیدمحمدرضا حسینی آملی

98/10/29

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: تلف مبیع/ خروج عین از مالیت

0.0.1-ملک و حق بسیط هستند

بعضی آمده اند در مدعا که حق را از مراتب ملک ندانستند، این را قبول دارند. ولی در اثبات این مدعا راه دیگری را در پیش گرفته اند. و آن این است که این داخل هر یک از مقولات عرضیه که باشد، مقولات بسائط اند، دیگر دارای جنس و فصل نیستند. اگر بسائط اند ، عرض بسیط وقتی زائل شد تماماً زائل می شود. با زوال ملکیت آن عرض از بین رفت. دیگر چیزی نمی ماند که بگویید مرتبه ضعیفه او باشد.

از این راه آمده اند گفته اند حق از مراتب ملک نیست. چون ملکیت اگر از مقولات باشد از بسائط است و امر بسیط با زوالش کلاً از بین می رود، دیگر چیزی برای او نمی ماند که بگوییم این مرتبه دانیه و نازله همان شیء زائله است.

پس این که ما ملکیت را جزء بسائط بدانیم و نتیجةً بگوییم چون بسیط هست دارای عرض عریضی نیست، این حرف خلاف واقع هست، زیرا واقع امر این است که در اعراضی که از بسائط اند در 4 تایش اشتداد وجود دارد. چیزی که درش متصور هست زیاده و نقصان هست که ربطی به محل بحث ما ندارد. چون زائد و ناقص 2 شیء متفاوت و متغایر با یکدیگر اند.

اشکال سومی هم بر این وجه اول وجود دارد، (گرچه همان یک اشکال هم کافی است، ولی اشکالاتش را عرض بکنیم بد نیست.) و آن این است که اساساً ملکیت چه شرعیه باشد و چه عرفیه جزء اعتبارات است. امور اعتباری داخل در مقوله نیستند. پس بنابرین اگر جزء امور اعتباری باشند، وجودشان بستگی دارد به ید من بیده الاعتبار. در نتیجه ملکیت داخل در مقوله نیست که بگویید این شدت و ضعف دارد یا نه، و این را از مرتبه دیگری بدانید.

پس بحث اعتبار درش اشتداد و خروج از یک حد دیگر نیست. چرا؟ چون در امور اعتباری حرکت و اشتداد وجود ندارد. آن در مقولاتی است که حرکت درش باشد، تا از مرتبه شدیده به ضعیفه یا بالعکس در آنها مراتب پیدا بشود. مثلاً لون مرتبه ضعیفه ای دارد در شیء به عنوان عرض، تا به مرتبه قویه خودش برسد. یا بالعکس.

0.0.2 -ملکیت اعتباری از مقولات باشد

حالا، لقائلٍ أن یقول: اعتباری بودن ملکیت منافاتی با این که ملکیت از مقولات باشد، ندارد. به عبارت دیگر مگر مقولات را در ذهن تصور نمی کنیم. این مقوله ای که در ذهن ما تصور شد، آیا متصور مصداق آن مقوله هست؟ به حمل اولی هر مقوله ای را که تصور بکنید همان مقوله هست، اما به حمل شایع جزء آن مقوله نیست.

خب، در ما نحن فیه قبول داریم که ملکیت را اعتبار می کنید، اما اعتبار کردن ملکیت غیر از همان لحاظ و تصور ملکیت چیز دیگری نیست. این همان لحاظ ملکیت هست، ولی ملکیت در خارج به عنوان مقوله جده یا اضافه وجود خارجی داشته باشد. این اشکالی است که در اینجا ممکن است در ذهن کسی خطور کند.

این مطلب را می گوییم: بله قبول داریم. می شود یک معنای مقولی ای را انسان تصور بکند. حالا می خواهد معنای مقولی شدید باشد یا ضعیف. مثلاً ملکیت حقیقیه در مقابل ملکیت اعتباریه . اما آنچه به درد می خورد که مسئله اشتداد و خروج از حدی به حد دیگر باشد، که نتیجةً بتوانیم حق را از مراتب ملک قرار بدهیم، این معنا در باب اعتباریات وجود ندارد. و آنچه که در باب اعتباریات هست، که این است که می توانید در باب اعتباریات یک معنای مقولی را تصور کنید، به تصور کردن او این متصور شما همانطور که مصداق آن مقوله نیست، اگر هم در آن مقوله تشدید هم باشد، باز این مفهوماً تشدید دارد، و شدت و ضعف مفهومی غیر از شدت و ضعف مصداقی است.

پس بناءً علی هذا بودن ملکیت و حق از مراتب شیء واحد و اختلافشان به شدت و ضعف باشد از اغلاط می شود.

وجه دوم از وجوه این که حق را از مراتب ملک بدانند، این است که گفته اند: حق همیشه مقارن با ملکیت هست و از مقارنات وجودیه ملکیت است. چرا؟ چون اگر کسی مالک شیء ای شد، احق الناس به تصرف در آن شیء هم خواهد بود. پس قطع به حدوث به اعتبار مقارنت حق هست با ملکیت. پس حق اولویت قطع به حدوث او داریم. شک در زوال به اعتبار این است که نمی دانیم با زوال ملکیت، حق هم از بین رفت یا نه. پس بنابرین ارکان استصحاب هم در این جا موجود هست. یقین به حدوث و شک در بقاء. در نتیجه استصحاب بقاء حق می شود. از این باب گفته اند که حق اولویت را از مراتب ملکیت بدانیم.

این وجه هم مخدوش هست، چون باید2 اضافه باشد. یکی اضافه ملکیت یکی اضافه حقیت. خیر یک اضافه بیشتر وجود ندارد. پس مقارنت حق با ملک به نحوی که این جا 2 چیز باشد، یکی ملکیت و مقارن او حق، و در نتیجه بعد از زوال احدهما شک در زوال دیگری اگر کردید استصحاب بقاء بکنید، این حرف ها کجا بوده است؟!

إن قلت: پس چرا تعبیر می کنندکه این آقا مالک هست پس او احق هست در تصرف در این منزل. این عبارت دلیل یک اضافه به عنوان اضافه حقیه نیست چون این جا غیر از همان اضافه ملکیت چیز دیگری را نداریم. مالکیت یک معنای جامع و کامل و شاملی است که همه انحاء تصرف را شامل می شود. که برای هر نوع تصرفش یک نوع اضافه درست کنید لغو هست.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo