موضوع: ادله اهتمام مقام معظم رهبری در سیاست‌های 16 گانه خانواده به مشورت، لزوم آموزش و آماده‌سازی جوانان برای تشکیل کانون خانواده

خلاصه: خانواده یک کانون مهم اجتماعی است که باید در آن بحث از مدیریت خانواده، حقوق والدین و فرزندان، سلامت و اقتصاد بشود. و همچنین می‌توان گفت: خانواده سلول بنیادی جامعه است و در نهاد مهم باید هزینه کافی و کامل داشته باشیم تا بتوانیم به جامعه سالم برسیم.

﴿ وَ أَنْكِحُوا الْأَيامى‌ مِنْكُمْ وَ الصَّالِحِينَ مِنْ عِبادِكُمْ وَ إِمائِكُمْ إِنْ يَكُونُوا فُقَراءَ يُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلِيم‌﴾[1]

آماده‌سازی جوانان باید به حدی باشد که آمادگی کافی را برای ازدواج داشته باشند، این آمادگی شامل آمادگی روحی، اخلاقی عقلی و جسمی می‌شود، و شاید بتوان گفت که از لحاظ فنی، مالی و اشتغال هم باید آموزش‌های لازم در نظر گرفته شود و به مرد حرفه و فنی خاص و علم و دانشی آموزش داده شود تا در انفاق زن و فرزند که واجب النفقه او هستند به مشکل نخورد. در مورد افرادی که در شرع اجازه تصرف در اموال را ندارند ولی اجازه ازدواج دارند جزء استثنائات می‌باشد.

در ازدواج یک بُعد بحث آموزش جوانان است بُعد دیگر مشورت دادن به زوجین است،گاهی ما به دنبال الزام عقلی برای ازدواج می‌باشیم که این مسأله که عقل نیاز به ازدواج را عقلاً ثابت می‌داند از بدیهیات است؛ ولی لزوم عقلی اثری که بر آن مترتب است بحث ثواب نداشتن بر عمل فرد است چرا که تأیید شرع را ندارد، ولی بنا بر قول وجوب شرعی بر عمل فرد ثواب مترتب است.

ولی باید گفت که قدر متیقن وجوب عقلی است و تشکیل خانواده یک إلزام عقلی بر تشکیل دارد و از واجبات کفائی است و نباید تعطیل بماند.

بخشی از آماده‌سازی جوانان برای ازدواج بر عهده خانواده است، و از طرفی باید بدانیم که معمولاً جوان از این عالم جدید ترس دارد و احساس خطر می‌کند و لذا این ترس با آموزش صحیح جوانان از ابتدا از بین می‌رود، باید توجه داشت که این آموزش‌ها از ابتدای دوران کودکی باید آغاز شود و در هر مرحله آموزش مناسب با آن باید داده شود، نکته مهم این است که این برنامه‌ریزی قابلیت اجرایی داشته باشد. مثلاً در مورد مسئولیت‌پذیری، گذشت و یا پر تلاش بودن و دقت و انضباط در زندگی می‌توان در دوران ابتدایی آموزش صحیح داده شود.

در صورت قائل شدن به وجوب چه عقلی و چه شرعی بحث آموزش مباحث مربوط به ازدواج که جزء مقدمات مبحث ازدواج است هم واجب می‌شوند، در اینجا مشورت دادن به جوانان هم جزء‌ این مقدمات به شمار می‌آید که لازم است شرایط آن فراهم شود.

ما در بحث آماده‌سازی جوانان برای کسب درآمد و استفاده از اموال خودش در قرآن چنین می‌خوانیم ﴿ وَابْتَلُوا الْيَتَامَىٰ حَتَّىٰ إِذَا بَلَغُوا النِّكَاحَ فَإِنْ آنَسْتُم مِّنْهُمْ رُشْدًا فَادْفَعُوا إِلَيْهِمْ أَمْوَالَهُمْ ۖ وَلَا تَأْكُلُوهَا إِسْرَافًا وَبِدَارًا أَن يَكْبَرُوا ۚ وَمَن كَانَ غَنِيًّا فَلْيَسْتَعْفِفْ ۖ وَمَن كَانَ فَقِيرًا فَلْيَأْكُلْ بِالْمَعْرُوفِ ۚ فَإِذَا دَفَعْتُمْ إِلَيْهِمْ أَمْوَالَهُمْ فَأَشْهِدُوا عَلَيْهِمْ ۚ وَكَفَىٰ بِاللَّهِ حَسِيبًا ‌﴾[2] آنچه در این آیه به آن حکم شده است آموزش در مورد مسائل مالی می‌باشد؛ و از طرفی ما در شرع این مسأله را داریم که اگر تزاحم بین جان و آبرو و مال باشد مال در آخرین رتبه قرار دارد، و لذا می‌توان گفت که در بحث ازدواج و زندگی مشترک بر اساس اولویت داشتن بحث ازدواج به طریق اولی آموزش و مشاوره باید مطرح باشد.

تعلیمات و آنچه در آیات و روایات در باب زندگی مشترک و ازدواج بیان شده مفصل و چند بُعدی است، ما می‌بینیم که از صفات زوجین مطلوب و غیر مطلوب بیان شده، و در این بیانات به تمام نیازها توجه شده؛ پیامبر (ص) می‌فرمایند: «ألا ما من شي‌ء يقرّبكم إلى الجنة و يبعّدكم عن النّار إلاّ و قد أمر اللّه تعالى به»[3]

تمام نیاز‌های ضروری و غیر ضروری توجه شده، و این دال بر اینست که اهل بیت به دنبال آماده سازی مردم برای زندگی مطلوب خداوند هستند.

قطعا این رهنمودها برای آماده سازی و آموزش است و برای رسیدن رشد مطلوب و اگر دقت کنیم می‌توان گفت که خود مطرح شدن مسائل از قبل خواستگاری تا عقد و بعد عقد نشان از طرح جامع است.

و این اهمیت أئمه (ع) به ازدواج بهترین دلیل بر لزوم آموزش است، چرا که اگر علم بدون عمل کافی بود ابلیس عالمترین افراد و بهترین افراد باید می‌بود، و لذا فقها بیراهه نرفته‌اند که احکام معاملات را لازم دانسته چرا که به دنبال این بوده‌اند که مردم لقمه حرام نخورند که نتیجه آن اثرات مادی و معنوی در زندگی زوجین است. ازدواج را می‌توان معامله‌ایی دانست که بین دو نفر است و تعلیم و مشاوره از ضروریات این زندگی است.