< فهرست دروس

درس خارج اصول استاد قایینی

94/10/19

بسم الله الرحمن الرحیم

باسمه تعالی

موضوع: قاعده لاضرر/مفاد /هیئت

خلاصه مباحث گذشته:بحث در بررسی مفاد قاعده و هیئت لاضرر بود که معانی مختلفی بیان شد، و در آخر، امر بین دو معنای نفی تسبیب شارع و نفی ضرر به غیر در اثر حکم شارع مجمل شد.خلاصه مباحث گذشته:بحث در بررسی مفاد قاعده و هیئت لاضرر بود که معانی مختلفی بیان شد، و در آخر، امر بین دو معنای نفی تسبیب شارع و نفی ضرر به غیر در اثر حکم شارع مجمل شد.

 

 

اجمال در معنای هیئت "لا ضرر"

بر اساس کلام مرحوم شیخ «لا ضرر» به معنای نفی ضرر تکوینی است ولی از آن جا که شارع در لا ضرر بیان موقف شریعت و قانونی دارد برای تعیین جهت باید به موقف شارع توجه نمود، لذا نه فقط معنای مرحوم شیخ بلکه سایر معانی هم نیاز به این خلاف ظاهر دارد، یعنی در این قسمت همه باید ملتزم شوند به این که باید در موضع جعل و قانون ضرر را منتفی دانست.

اما احتمال دیگر موجود در لا ضرر همان ضرر زدن به دیگری بود و در نتیجه سمرة بن جندب به واسطه و بهانه دلیل سلطنت نمی تواند به انصاری ضرر بزند، و بیان شد که عرفا جامعی بین این دو معنا نیست. لذا با ورود این احتمال روایت مجمل می شود بین دو معنا که یکی همان سببیت مرحوم شیخ و دیگری ضرر زدن به غیر است.

 

ان قلت: عدم اخلال اجمال

این اجمال اخلالی در مدلول روایت وارد نمی کند چرا که اگر مراد نفی تسبیب باشد احکام ضرری نفی و اگر مراد نفی ضرر زدن باشد، احکام ضرری از باب ضرر زدن به نفس نفی می شود

قلت: انصراف معنا نسبت به ضرر به غیر یا عدم اطلاق نسبت به آن

اگر مراد نفی ضرر زدن باشد حق این است که عرفا از ضرر به نفس اجنبی باشد و منصرف به ضرر زدن ضرر به دیگران و منصرف از ضرر به نفس است یا لا اقل اطلاقی نسبت به ضرر به نفس ندارد، لذا کسی برای حرمت خودکشی و انتهار به حرمت ایذاء غیر استناد ننموده است.

مرحوم داماد هم در اولین تنبیه بحث "لا ضرر" به این نکته اشاره نموده است که لا ضرر، ضرر به نفس را شامل نمی شود، در حالی که مرحوم شیخ فقط نقل های متضمن بر قید «علی مؤمن» را از ضرر به نفس اجنبی دانسته، و سایر نقل های لا ضرر را مشمول ضرر به نفس می داند.[1]

بنابراین؛ با توجه به اجمال معنا، نمی توان با دلیل لا ضرر، احکام ضرری را نفی نمود و برای نفی این احکام باید به عمومیت دلیل نفی حرج ﴿ما جعل علیکم فی الدین من حرج، رجوع نمود و تنها در جایی که حکم شرعی مستلزم ضرر به غیر است با دلیل لا ضرر نفی می شود.

 


[1] . المحاضرات ( مباحث اصول الفقه )، ج‌2، ص: 531.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo