< فهرست دروس

درس خارج اصول استاد قایینی

94/06/16

بسم الله الرحمن الرحیم

باسمه تعالی

موضوع: اصول عملیه/شرایط احتیاط /

خلاصه مباحث گذشته:بحث در شروط جریان اصول عملیه در رابطه با اصل احتیاط بود که بیان شد تنها شرطی که مرحوم آخوند ره آن را پذیرفته است، عدم لزوم اختلال نظام از عمل به احتیاط است که البته به نظر ما این انحصار تمام نیست و شرط دیگری هم در مقام معتبر است که عبارت بود از عدم وجود حجت بر برائت.خلاصه مباحث گذشته:بحث در شروط جریان اصول عملیه در رابطه با اصل احتیاط بود که بیان شد تنها شرطی که مرحوم آخوند ره آن را پذیرفته است، عدم لزوم اختلال نظام از عمل به احتیاط است که البته به نظر ما این انحصار تمام نیست و شرط دیگری هم در مقام معتبر است که عبارت بود از عدم وجود حجت بر برائت.

 

شروط موهومه

همان طور که بیان شد مرحوم آخوند ره شروط سه گانه ای را برای جریان احتیاط بیان کرد ولی اعتبار آن ها را نپذیرفته است و لذا به عنوان شروط موهومه برای جریان احتیاط بیان می شود.

شرط اول: مورد از موارد غیر عبادی باشد.

بحث است در این که آیا حسن احتیاط مخصوص به عبادات است یا این که در معاملات هم جریان پیدا می کند؟

 

کلام مرحوم آخوند: اشتراط قصد وجه مانع از احتیاط در عبادت

در بحث اقل و اکثر مرحوم آخوند ره مطالبی دارند که نظرشان را در مقام روشن می کند در حالی که در این بحث چیزی در این مورد نفرموده است.

ایشان در بحث اقل و اکثر می فرماید: از آن جا که احتمال اعتبار قصد وجه وجود دارد احتیاط در عبادات جا ندارد چرا که بر اساس اعتبار قصد وجه باید فعل با علم به وجوب اتیان شود که چنین چیزی در باب احتیاط متمشی نمی شود.[1]

جواب اول: عدم اعتبار قصد وجه

در عبادات قصد وجه معتبر نیست به بیانی که در محل خودش بیان شده است.

جواب دوم: تمشی قصد وجه به نحو احتمالی

بر فرض اعتبار هم این قصد در مقام متمشی می شود، چرا که این داعی وجوب به دو نحو صورت می پذیرد، یکی به نحو جزمی و دیگری به نحو احتمال.

بلکه قصد قربت حاصل در موارد احتمال آکد از قصد قربت در موارد جزم به وجوب است، چرا که در موارد جزمی مکلف مومن از ترک ندارد بر خلاف موارد احتمالی که دارای تمام مراتب عبودیت است.

جواب سوم: حسن احتیاط مقدم بر اعتبار قصد وجه

اگر قصد وجه مخصوص به موارد جزمی باشد، قائلین به آن با توجه به اعتراف به حسن احتیاط در موارد احتیاط دست از این شرط(قصد وجه) برمی دارند.

بنابراین وجوب قصد وجه مربوط به مواردی است که وجوب احراز شده باشد.

شرط دوم: عدم استلزام تکرار از عمل احتیاطی

به نظر مرحوم آخوند ره این شرط هم تمام نیست.

 

توهم: از آن جا که تکرار عبادت لعب و بازی با امر مولا است؛ نمی توان در موارد مستلزم تکرار، آن را مجزی و حسن دانست، چرا که منافات با قصد امتثال معتبر در عبادت پیدا می کند.

جواب: اولا؛ ممکن است تکرار در عبادت عبث نبوده و مکلف داعی عقلایی در این تکرار داشته باشد.

ثانیا؛ بر فرض نبود داعی عقلایی هم این لعب و عبث مربوط به خود شخص می شود، و در واقع عبث در کیفیت امتثال است نه در قصد امتثال، در حالی که قصد قربتی که معتبر است، نسبت به اصل عبادت معتبر است نه نسبت به کیفیت امتثال آن.

شرط سوم: حجت بر برائت نباشد.

به نظر مرحوم آخوند ره این شرط هم غیر معتبر و ناتمام است، و با توجه به تعبیر مرحوم آخوند ره به برائت، این برائت نسبت به اصل عملی برائت هم شمول دارد.

بنابراین به نظر مرحوم آخوند ره غیر از عدم لزوم اختلال نظام، شرطی در جریان احتیاط معتبر نیست که به نظر این بیان تمام نیست، و شرط دیگری هم برای جریان احتیاط بیان شد که عبارت بود از عدم نهی شارع از عمل به احتیاط.

اصل برائت

اصل برائت در این جا هم در دو بخش برائت عقلی و شرعی بحث می شود.

برائت عقلیه

به نظر مرحوم آخوند ره و مشهور از علماء، جریان این برائت منوط و مشروط به فحص است.

بنابراین در جریان برائت عقلی علاوه بر شک فحص و عدم ظفر به دلیل هم شرط است.

 


[1] . كفاية الأصول، ص: 365.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo