موضوع بحث: تفسير نامه امام حسن عسگري(ع)

 نامه امام حسن عسگري(ع) به علي بن بابويه قمي(ره): ابتداً حضرت بالاي نامه نوشته‌اند(بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ) و اين بيان گر اين است که(كُلُّ أَمْرٍ ذِي بَالٍ لَا يُذْكَرُ بِسْمِ اللَّهِ فِيهِ فَهُوَ أَبْتَرُ)(وسائل الشيعه، ج7، ص170) هر کار را بايد با نام خداوند شروع کرد .حضرت رضا(ع) درباره بسم‌الله مي‌فرمايند(بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ أَقْرَبُ إِلَى اسْمِ اللَّهِ الْأَعْظَمِ مِنْ سَوَادِ الْعَيْنِ إِلَى بَيَاضِهَا)(بحار الانوار، ج75، ص371) اين بسم الله نزديک بودنش به اسم اعظم مثل سياهي چشم به سفيدي چشم است. حضرت بسم الله را معني مي‌کند(مَعْنَى قَوْلِ الْقَائِلِ بِسْمِ اللَّهِ أَيْ أُسَمِّ نَفْسِي بِسِمَةٍ مِنْ سِمَاتِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ هُوَ الْعُبُودِيَّةُ)(بحارالانوار، ج89، ص230) هر کس بسم الله بگويد يعني وابسته به خداوند است و مهر خدا را به خودش زده است و آن مهر، مهر بندگي خداست. حتي در اوج زناشويي در اوج قدرت جسمي طرفين گفتن بسم الله را توصيه کرده‌اند و تحذير کرده‌اند که اگر بسم‌الله نگويد شيطان در نطفه آنها دخالت مي کند. جمله دوم امام در نامه(وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ) حمد و ثنا مختص ذات مقدس حق است. (وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ) برنده متقين هستند و متقين کساني هستند که زندگيشان را طبق خواست خداوند تنظيم کنند. يکي از معاني تقوا گفته‌اند(لَا يَرَاكَ اللَّهُ حَيْثُ نَهَاكَ وَ لَا يَفْقِدُكَ مِنْ حَيْثُ أَمَرَكَ)(بحار‌الانوار، ج75، ص241) جایی که خدا امر کرده، خداوند جایت را خالی نبیند و جایی که نهی کرده آنجا تو را نبیند. (وَ الْجَنَّةُ لِلْمُوَحِّدِينَ) بهشت پاداش کساني است که براي خداوند کار کرده باشند. سيره و بناي عقلا بر اين است که براي هر کس که کار کرده باشي همان کس مزد کارت را مي‌دهد و بايد از آن کس مزد کارت را بگيري و خداوند اجر دهنده‌اي بزرگ است پس بهشت براي کساني است که براي خدا کار کرده باشند. (وَ النَّارُ لِلْمُلْحِدِينَ) و جهنم براي کساني است که ملحد و منکر حق هستند. (وَ لَا عُدْوانَ إِلَّا عَلَى الظَّالِمِينَ)(بئس الذات الي المعاد و العدوان علي العباد) بد ترين ذات و توشه براي قيامت دشمني ديگران است امام صادق(ع) فرمودند:( كُلُّ مَنْ لَمْ يُحِبَّ عَلَى الدِّينِ وَ لَمْ يُبْغِضْ عَلَى الدِّينِ فَلَا دِينَ لَهُ) (بحار‌الانوار، ج66، ص250) کسي که محبت بر اساس دين و عداوت بر اساس دين نداشته باشد اين شخص دين ندارد.که امام علي(ع) در نهج البلاغه فرمودند: (و من وصيية له (ع) للحسن و الحسين (ع) أُوصِيكُمَا بِتَقْوَى اللَّهِ وَ أَلَّا تَبْغِيَا الدُّنْيَا وَ إِنْ بَغَتْكُمَا وَ لَا تَأْسَفَا عَلَى شَيْ‌ءٍ مِنْهَا زُوِيَ عَنْكُمَا وَ قُولَا بِالْحَقِّ وَ اعْمَلَا لِلْأَجْرِ وَ كُونَا لِلظَّالِمِ خَصْماً وَ لِلْمَظْلُومِ عَوْناً).(نهج‌البلاغه، ص421) (وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِينَ) خدايي نيست جز خداي يکتا که بهترين آفريننده است(وَ الصَّلَاةُ عَلَى خَيْرِ خَلْقِهِ مُحَمَّدٍ وَ عِتْرَتِهِ الطَّاهِرِينَ مِنْهَا) اين خطبه نامه حضرت.

 متن نامه حضرت

 (اما بعد،اوصيک يا شيخي) کسي که امام زمانش به او بگويد: اي شيخ من(و معتمدي) مورد اعتماد من(و فقيهي) و بعد حضرت دو تا جمله دعا کردند که در آنچه که خضرت دستور مي‌فرمايند نقش اساسي ايفا مي‌کنند(وفقک الله لمرضاته و جعل من صلبک اولادا صالحين برحمته بتقوا الله) وصيت مي‌کنم شما را به تقواي خدا.تقوا بهترين توشه براي آخرت است.(بحار‌الانوار، ج50، ص317)

 سؤال

 الهيون عالم معتقد بر اين هستند که پيامبران الهي بالاتفاق مردم را دعوت به مبدا و معاد کرده‌اند و به زبان‌هاي مختلف اين مطلب را تفهيم کرده‌اند که(الدنيا مزرعة الآخر)(بحارالانوار، ج67، ص225) بنابراين بايد بتوانند به اين سؤال جواب بدهندکه ما در اين دنيا حد اکثر صد تا دويست سال احتمال دارد که باشيم چگونه اين دنيا با عمر محدود مزرعه براي آخرت به انتهي است و اين دنيا چگونه منبع و تامين کننده براي آخرت ابدي است؟

 

 

 جواب

 1. انسان مي‌تواند در اين عالم چيزهايي بکارد که در آخرت هرچه از آن برداشت مي‌کند کم نشود مثلا(وَ رِضْوانٌ مِنَ اللَّهِ أَكْبَرُ)(توبه، 72) اگر محصول کار رضوان الهي باشد و هدف اين باشد که خداوند از ما راضي باشد هر چه از اين محصول برداريم کم نمي‌شود.

 راه‌هاي بدست آوردن رضايت خدا

 1. يکي از راه‌هاي بدست آوردن رضايت الهي، بدست آوردن رضايت والدين است(رِضَى اللَّهِ فِي رِضَى الْوَالِدَيْنِ)(مستدرک الوسائل، ج15، ص176) 2. خواندن نماز در اول وقت طبق فرموده ائمه(ع) (أَنَّ لِكُلِّ صَلَاةٍ وَقْتَيْنِ أَوَّلٌ وَ آخِرٌ فَأَوَّلُ الْوَقْتِ رِضْوَانُ اللَّهِ وَ آخِرُهُ عَفْوُ اللَّهِ)(مستدرک‌الوسائل، ج3، ص100) 3. خواندن نماز در مساجد، امام علي(ع) مي فرمايند:( الْجَلْسَةُ فِي الْجَامِعِ خَيْرٌ لِي مِنَ الْجَلْسَةِ فِي الْجَنَّةِ لِأَنَّ الْجَنَّةَ فِيهَا رِضَى نَفْسِي وَ الْجَامِعَ فِيهِ رِضَى رَبِّي)(وسائل‌الشيعه، ج5، ص199). من در مسجد جامع بنشينم و منتظر نماز باشم اين نشستن برايم بهتر و ارزنده‌تر است از نشستن در بهشت، بهشتي که خود امام علي(ع) درباره‌اش مي‌فرمايد(كُلُّ نَعِيمٍ دُونَ الْجَنَّةِ مَحْقُورٌ)(الکافي، ج8، ص22) هر نعمتي در مقابل بهشت ناچيز است. پس نشستن در مسجدچه چيزي براي امام علي(ع) دارد که از نشستن در بهشت بالاتر است . امام در ادامه روايت مي‌فرمايند:( لِأَنَّ الْجَنَّةَ فِيهَا رِضَى نَفْسِي) بهشت که مي‌روم نفس من راضي مي‌شود(وَ الْجَامِعَ فِيهِ رِضَى رَبِّي) ولي در مسجد خداوند راضي مي‌شود و رضوان الله گيرم ‌مي‌آيد، 4. آنچه که از انسان ساخته است به ديگران خدمت کند. امام موسي بن جعفر(ع) به علي بن يقطين(ره) فرمودند: (حضرت يک جمله‌اي فرمودند که جمله حقيقيه و براي همه است)(يا علي اضْمَنْ لِي وَاحِدَةً أَضْمَنُ لَكَ ثَلَاثاً) شما يک کار براي ما انجام بده من سه کار براي شما مي‌کنم(ً اضْمَنْ لِي أَنْ لَا تَلْقَى أَحَداً مِنْ أَوْلِيَائِنَا إِلَّا قَضَيْتَ حَاجَتَهُ وَ أَكْرَمْتَهُ وَ أَضْمَنَ لَكَ أَنْ لَا يُظِلَّكَ سَقْفُ سِجْنٍ أَبَداً وَ لَا يَنَالَكَ حَدُّ سَيْفٍ أَبَداً وَ لَا يَدْخُلَ الْفَقْرُ بَيْتَكَ أَبَداً يَا عَلِيُّ مَنْ سَرَّ مُؤْمِناً فَبِاللَّهِ بَدَأَ وَ بِالنَّبِيِّ ص ثَنَّى وَ بِنَا ثَلَّثَ) (بحار الانوار، ج48، ص136)هيچ يک از دوستان نيازمند ما رو نبيني مگر اينکه حاجتش را برآورده کني (البته تکليف مشروط به قدرت است) حاجت را برآوردي ديگه بي اعتنايي هم نکني و احترامش نيز بکني چون او ولي نعمه شماست. در ادامه روايت مي‌فرمايند:کسي که مؤمن را خوشحال کند در درجه اول خدا را خوشحال کرده و در درجه دوم پيامبر خدا را خوشحال کرده است و در درجه سوم ما را خوشحال کرده است. در روايات داريم که بعضي از کساني که به فقراء کمک مي‌کردند دست آن فقير را نيز مي‌بوسيدند و دست خودشان را هم مي‌بوسيدند چون حضرت علي(ع) مي فرمايند(إِنَّ الْمِسْكِينَ رَسُولُ اللَّهِ فَمَنْ مَنَعَهُ فَقَدْ مَنَعَ اللَّهَ وَ مَنْ أَعْطَاهُ فَقَدْ أَعْطَى اللَّهَ)(نهج‌البلاغه، ص529) مسکين نماينده خدا در روي زمين است کساني که پير و زمين‌گير و از کار افتاده و فقير شده‌اند اينها نماينده خدا هستند و خداوند نيز تکليف کرده تا کساني که قدرت دارند اينها را اداره کنند و بوسيدن دست فقير به اين خاطر است که امام(ع) مي‌فرمودند : دست غيبي الهي از آستين فقير آمده است. حضرت صادق(ع) قسم مي‌خورد و مي‌فرمايد:(فو الذي بعث محمدا(ص)بالحق بشيرا و نذيرا) قسم به آن خدايي که حضرت محمد(ص) را به حق مبعوث کرده براي بشارت و (َ قَضَاءُ حَاجَةِ الْمُؤْمِنِ أَفْضَلُ مِنْ طَوَافٍ وَ طَوَافٍ حَتَّى عَدَّ عَشْراً)(الکافي، ج2، ص194)برآورده کردن حاجت يک مسلمان بالاتر از ده حج عمره است.

 شخصيت علي بن يقطين(ره)

 علي بن يقطين از کساني بود که در دربار هارون الرشيد(خليفه عباسي) خدمت مي‌کرد و وزير وي بود و در اين حال از شيعيان و ياران ائمه(ع) بود. ايشان در يک نامه‌اي از امام خواستار شدند تا از دربار هارون استعفا بدهند؛ ولي امام اين خواسته علي بن يقطين را رد کرده و از ايشان خواستند تا در دربار هارون به مشکلات و درخواست‌هاي شيعيان و مردم برسند و رسيدگي به امور شيعيان را کفاره خدمت به هارون ناميدند. علي بن يقطين از کساني بودند که خيلي مورد عنايت ائمه(ع) بودند. و در روايت از امام صادق(ع) داريم که درباره ايشان فرمودند:بر ما مني و عرفات نگذشت مگر اينکه به ياد علي بن يقطين بوديم و برايش دعا مي‌کرديم(ضمنت لعلي بن يقطين ألا تمسه النار أبد)(رجال کشي، ص431) من ضمانت کردم هيچگاه قدم اين شخص در آتش نسوزد. در يک سال حساب کردند صدو پنجاه نفر به مکه مشرف شده بودند پنجاه نفر از آنها علي بن يقطين بودند. و در جايي هم هست که علي بن يقطين به خدمت موسي بن جعفر مشرف شدند حضرت ايشان را راه ندادند(اين براي مسئولين خيلي تکان دهنده است) و چون علي بن يقطين امام شناس هستند مي‌داند که جايي از کارش نقص دارد و بايد آنجا را درست کند. ايشات در راه به حضرت رسيد و مورد را به حضرت گفتند و حضرت گفتند که آقاي ابراهيم جمال کاري داشت و به شما مراجعه کرد ولي شما کارش را انجام نداديد و حضرت فرمودند:حج امسال تو را خدا قبول نکرد . (اگر انسان به ائمه پناه ببرد و از آنها درخواست کمک بکند مي‌شود اين مشکلات و گرفتاري‌ها راحل کرد) حضرت فرمودند: شب بدون غلام و خدم و حشم و بدون مأمور و محافظ بيا پشت بقيع ما مرکب سريع در اختيار شما قرار مي‌دهيم و شما برو اين مشکل را حل کن.