درس تفسیر مرحوم استاد حسین گرایلی(ره)

موضوع: تفسیر سوره آل عمران آیه 159

موضوع بحث آیه 159 سوره مبارکه آل عمران بود.﴿فَبِما رَحمةٍ مِنَ اللهِ لِنت َلَهُم وَ لَوکُنتَ فَظّاً غَلیظَ القَلبِ لَانفَضّوُا مِن حَولِکَ فَاعفُ عَنهُم وَاستَغفِر لَهُم وَ شاوِرهُم فِی الاَمرِ فَاِذا عَزَمتَ فَتَوَکَّل عَلَی اللهِ اِنَّ اللهَ یُحِبُّ المُتَوَکِّلینَ﴾[1]

به سبب رحمت خدا اخلاقت نرم، خوش اخلاق بودی اگرآدم خشن، تند خویی بودی مردم ازاطرافت متفرّق می شدند رمزموفقیّت پیغمبراین بود بعد چند دستور داد خدا به پیغمبر، پیغمبرهم الگوی زندگی ماست فرمودند: فَاعفُ عنهُم وَاستَغفِر لَهُم مفصّل بحث کردیم این محورها را رسیدیم به ﴿وَشاوِرهُم فِی الاَمرِ فَاِذا عَزَمتَ فَتَوَکَّل عَلَی اللهِ اِنَّ اللهَ یُحِبُّ المُتَوَکِّلینَ﴾ در مشورت گفتیم چند رکن دارد؛ یک رکنش مُستَشیر است یعنی کسی که مشورت می خواهد یک رکنش مستشاراست کسی که مورد مشورت قرارمی گیرد یک رُکنش مطلب مورد مشورت است برای هر یک از اینها اسلام و مبیّنین قرآن که اهل بیت هستند برای هر کدام چهار چوب قرار دادند هفته گذشته اگر یادتان باشد کسانی که مشورت با آنها ممنوع است را گفتیم این هفته مشورت با کسانی که شایسته است با آنها مشورت کرد شرایط مستشارو مطلبی را که آدم بخواهد مشورت کند آیا مستشارباید یک نفر باشد یا متعدّد باشند یا برحسب مطالبی که آدم مجاز است مشورت کند فرق می کند. ممکن است آدم وسواس پیدا کند آنوقت چه کار باید کند؟ راجع به اصل مشورت که روایات خواندیم اما این چند کلمه را مرحوم علامه مجلسی نقل کرده؛ حضرت علی(ع) فرمود: پشتیبانی مثل مشورت نیست هیچ پشتیبانی محکم تر ازمشورت نیست وکسی که استبداد به رأی داشته باشد هلاک می شود کسی که راجع به مطلبی چند فکر را روی هم بریزد آن مواقع خطا مکانهایی که خطا صورت می گیرد آنها را متوجه می شود امروز روایتی می خوانم که با چه طوایفی مشورت کنید فرمودند مشورت کردن چشم هدایت است که امام حسن مجتبی فرمودند« ما تَشاوَرَ قَومٌ هُودوا اِلی رُشدِهِم» عینُ الهدایت یک معنا دارد که خود هدایت است اصلاً مشورت کردن معنایش اینست که تنها به رأی خودش اکتفا نکند در ارکان مشورت ما می خواهیم مشورت کنیم با چه کسی مشورت کنیم؟ دو روایت می خوانیم که با که مشورت کنیم هر چیز پیش پا افتاده ای مشورت نمی خواهد مشورت در چیزهای خاص چیزهایی که مورد اعتناست انجام می گیرد. استخاره طلب خیر است ولی این تفأل به قرآن زدن او را باید جدا بحث کرد.در روایتی از حضرت صادق جلد75 بحار صفحه 103 حدیث33 اینجا حضرت فرمودند: شاوِرفی اُمورِکَ ممّا یَقتَضِدُ الدّین مَن فیه خَمسُ خِصال در کارهایتان مشورت کنید ولی آن کاری که دین اجازه میدهد بنده امام جماعت مسجد گوهرشادم مراجعین داریم برای استخاره، من راجع به ازدواج استخاره میگیرم کارهای دیگر را میگویم باید بروی مشورت کنی یک آقایی آمد استخاره کند گفتم برو مشورت کن گفت مشورتی نیست گفتم کارت را به من بگومن که شما را نمی شناسم چون شما نمی دانید که بوده این خلاف امین بودن نیست گفت من یک دامادی دارم پدرش آدم بد چشمی است به او شک کردم تصمیم دارم او را بکشم آمدم استخاره کنم گفتم آدم کشتن مگر به همین راحتی است تو سوءظن پیدا کردی اصلاً این جای مشورت نیست امام صادق فرمودند که در آن چیزی که دین اقتضا دارد با5 طایفه مشورت کنید. راجع به مستشار هر دوی این روایت را امروز می خوانیم امام صادق(ع) فرمود: إنَّ المشورتَ لا تکونَ اِلّا بِحُدودِها مشورت محقق نمی شود مگر کسی که بشناسد مشورت راباآن حدود وگرنه اگر حدود را نشناسد ضرر آن بیشتر از منفعت است برای مستشیر بحارجلد75 صفحه 102 حدیث30 این شرایطی است که برای مستشار هست اول اینکه عاقل باشد دوم اینکه آزاد مرد باشد آزاد فکر کند متدین باشد سوم اینکه آشنا باشد با شما برادر باشد چهارم اینکه شما که می خواهی مشورت کنی اسرارت را بگوکه در جریان قرار بگیرد گوشه کنار اسرارت را بگو به شرطی که طرف آنقدر مورد اعتماد باشد که این اسرار را که به او گفتی انگار خودت می دانی انقدر امین باشد این 4 شرط را در این روایت بیان کرد در روایت دیگر« شاوِرفی اُمورِکَ ممّا یَقتَضِدُ الدّین مَن فیه خَمسُ خِصال» در کارهایت مشورت کن در چیزهایی که دین اقتضا می کند با کسی که 5خصلت داشته باشد 5 تا کدامند عقل داشته باشد صابر باشد تجربه داشته باشد فرازو نشیب زندگی را دیده باشد خیرخواه باشد وتقوی داشته باشد این روایت دنباله دارد خواهیم خواند ولی آثار آن شرایطی که برای مستشار درآن روایت نقل کرده این است فرمودند اگرشما با کسی که مشورت می کنی او عاقل باشد از مشورتش سود می بری چون یکی ازشرایط که خود مستشار باید این ویژگیها را داشته باشد ولی در روایت دارد که اگر کسی که با آدم مشورت کند آدم را خیر را بخواهد بداند وخیر خواهی نکند نگوید ائمه گاهی فرمودند خدا عقل واندیشه اش را از او میگیرد فرمودند اگر عاقل باشد آزاد مرد باشد دین هم داشته باشد متدین باشد جَهَدَ نَفسَهَ فی النَّصیحَةِ لَک این خودش را به زحمت می اندازد گاهی یک مشورت می کند که می گوید فردا بیاید جوابش را بگیر فکر کند به اندازه یک درس گفتن مثلاً فکر میکند که در این شرایط این آقا چه کار کند که خیردنیا وآخرت ورضایت خداورسول برایش باشد خودش را به زحمت می اندازد برای خیرخواهی شما راستگو باشد یا رفیق باشد برادر باشد یکی از شرایط مشورت این است که او را به اسرار خود آگاه می کنی بعد بگویی من چه کار کنم سرّ شما را کتمان می کند وقتی شما اطلاع دادی او را او کتمان می کند اگر آدم آشنا ورفیق باشد وقتی او را به اسرارت مطلع کردی آگاهی پیدا کردن او به اسرارت مثل این است که خودت اطلاع داشتی اگر این شرایط را داشته باشد مستشار خوبی است با او مشورت کن در روایت دیگر روایت33 نرو پیش کسی که برای خوشایند تو حرف بزند پیروی کن کسی را که تو را می گریاند فرض کن مشکل خانوادگی دارد این می آید با ادلّه اثبات می کند که تو جنایت کردی تو بد اخلاقی کردی پیرو این آقا باش او خیرخواه شماست پیروی نکن از کسی که شما را می خنداند می گوید آفرین شهامت داشتی این نشد یکی دیگر یا می خواهی ازدواج مجدد کنی وامثال اینها این روایت دوم فرمودند باید 5 خصلت داشته باشد حالا اگر کسی اینجور پیدا نکردی زندگی تعطیل اگر پیدا نکردی کسی که این 5 خصلت را داشته باشد اولاً این 5 خصلت را در خودت ایجاد کن بعد هم تصمیم بگیر با توکل به خدا،خدا تو را به صواب می رساند نوعاً مشورت در اموری است که پای دین در کار است وگرنه در کارهای عادی که به دین بر نمیگردد وسواس نداشته باش اقدام کن اگر وسواس نداشته باشی برکت زندگی وحلاوت بندگی را می یابی.