درس اسفار استاد فیاضی
93/01/25
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع:
السفر الأول/ المسلک الأول/ المرحلة الثالثة/ في تحقيق
الجعل و ما يتصل بذلك /فصل في تحرير محل النزاع و تحديد حريم الخلاف في الجعل و
حكاية القول في ذلك/ صحت سلب چیز معدوم از خودش/ ج1/ ص398-399
خلاصه جلسه قبل:
(آخوند در این فصل صحت سلب شیء از نفس را از همان اول گفتند که جایز است.)
صحت سلب چیز معدوم از خودش:
1 یصح سلب المعدوم عن نفسه.
قال بعض متکلمین إذا کان الشیء معدوما صح سلبه عن نفسه، فیصح أن یقال: العنقاء لیس بعنقاء لما أنه معدوم.
و تبعهم الآخوند و إن کان المبنی مختلفا فإن المتکلم لم یرتب هذا الأمر علی أصالة الوجود و إنما قال: إن الانسان إذا کان معدوما فالمعدوم کیف یکون انسانا.
و لکن الآخوند استنتج هذا الأمر من أصالة الوجود حیث إنه علیها لا وجود للماهیة حال العدم فلا یمکن أن یحمل[1] علیه شیء حتی نفسها.
و الحق ما هو المشهور من أن الشیء ثابت لنفسه حتی حال العدم و ذلک لأن قولنا الانسان مثلا انسان قضیة طبیعیة أو حقیقیة[2]. و أیة کانت لا یتوقف صدقها علی وجود الموضوع فإن الطبیعة کما یجوز أن تکون موجودة یجوز أن تکون معدوما و بعبارة أخری کما یجوز أن تتحد بالوجود. و یصدق قولنا الانسان موجود و معناه أن هناک واقعیة واحدة هی بعینها انسان و موجود، یجوز أن تکون معدومة و بعبارة أخری یجوز أن تتحد بالعدم. و یصدق قولنا العنقاء معدوم و معناه أن هناک واقعیة واحدة هو عنقاء و معدوم.
(«الانسان موجود» حمل شائع است یعنی همانی که انسان بر آن صدق میکند موجود هم بر آن صدق میکند. مثل «الانسان معدوم».
لذا در حمل شائع که حملی است که موضوع و محمول معناشان دو تا است اما وجودشان یکی است، منظور وجود عامشان است مثل اجتماع نقیضین محال است که اجتماع نقیضین با معدوم بالضرورة اتحاد دارد در واقع. بعبارت دیگر نفس الأمر آنها یکی است. دلیل دیگر بر این مطلب این است که نیقیض انسان موجود بحمل شائع باید انسان معدوم باز هم بحمل شائع باشد تا بشود نقیض آن چون باید موضوع واحد باشد.
ما میگوییم صدق قضیه متوقف بر این است که محتوای قضیه هر چه را افاده میکند واقع هم همانطور باشد.)
و الشاهد علی ذلک أن اجتماع النقیضین الذی لا ریب فی أنها معدوم اجتماع النقیضین فإن اجتماع النقیضین الذی هو معدوم لو لم یکن اجتماع النقیضین لم یکن بمحال.
و أیضا العدم عدم و المعدوم معدوم و لو أنکرتم کون المعدوم معدوما لزمهم القول بأن المعدوم موجود لاستحالة ارتفاع النقیضین.
فمما ذکرنا یظهر أن ثبوت الشیء لنفسه لا یتوقف علی وجود الموضوع و من هنا یظهر أن ثبوت الشیء لنفسه ضروری بالضرورة الأزلیة لا بالضرورة الذاتیة فقط.
خلاصه جلسه قبل:
(آخوند در این فصل صحت سلب شیء از نفس را از همان اول گفتند که جایز است.)
صحت سلب چیز معدوم از خودش:
1 یصح سلب المعدوم عن نفسه.
قال بعض متکلمین إذا کان الشیء معدوما صح سلبه عن نفسه، فیصح أن یقال: العنقاء لیس بعنقاء لما أنه معدوم.
و تبعهم الآخوند و إن کان المبنی مختلفا فإن المتکلم لم یرتب هذا الأمر علی أصالة الوجود و إنما قال: إن الانسان إذا کان معدوما فالمعدوم کیف یکون انسانا.
و لکن الآخوند استنتج هذا الأمر من أصالة الوجود حیث إنه علیها لا وجود للماهیة حال العدم فلا یمکن أن یحمل[1] علیه شیء حتی نفسها.
و الحق ما هو المشهور من أن الشیء ثابت لنفسه حتی حال العدم و ذلک لأن قولنا الانسان مثلا انسان قضیة طبیعیة أو حقیقیة[2]. و أیة کانت لا یتوقف صدقها علی وجود الموضوع فإن الطبیعة کما یجوز أن تکون موجودة یجوز أن تکون معدوما و بعبارة أخری کما یجوز أن تتحد بالوجود. و یصدق قولنا الانسان موجود و معناه أن هناک واقعیة واحدة هی بعینها انسان و موجود، یجوز أن تکون معدومة و بعبارة أخری یجوز أن تتحد بالعدم. و یصدق قولنا العنقاء معدوم و معناه أن هناک واقعیة واحدة هو عنقاء و معدوم.
(«الانسان موجود» حمل شائع است یعنی همانی که انسان بر آن صدق میکند موجود هم بر آن صدق میکند. مثل «الانسان معدوم».
لذا در حمل شائع که حملی است که موضوع و محمول معناشان دو تا است اما وجودشان یکی است، منظور وجود عامشان است مثل اجتماع نقیضین محال است که اجتماع نقیضین با معدوم بالضرورة اتحاد دارد در واقع. بعبارت دیگر نفس الأمر آنها یکی است. دلیل دیگر بر این مطلب این است که نیقیض انسان موجود بحمل شائع باید انسان معدوم باز هم بحمل شائع باشد تا بشود نقیض آن چون باید موضوع واحد باشد.
ما میگوییم صدق قضیه متوقف بر این است که محتوای قضیه هر چه را افاده میکند واقع هم همانطور باشد.)
و الشاهد علی ذلک أن اجتماع النقیضین الذی لا ریب فی أنها معدوم اجتماع النقیضین فإن اجتماع النقیضین الذی هو معدوم لو لم یکن اجتماع النقیضین لم یکن بمحال.
و أیضا العدم عدم و المعدوم معدوم و لو أنکرتم کون المعدوم معدوما لزمهم القول بأن المعدوم موجود لاستحالة ارتفاع النقیضین.
فمما ذکرنا یظهر أن ثبوت الشیء لنفسه لا یتوقف علی وجود الموضوع و من هنا یظهر أن ثبوت الشیء لنفسه ضروری بالضرورة الأزلیة لا بالضرورة الذاتیة فقط.
