درس اسفار استاد فیاضی
93/01/17
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع:
السفر الأول/ المسلک الأول/ المرحلة الثالثة/ في تحقيق
الجعل و ما يتصل بذلك /فصل في تحرير محل النزاع و تحديد حريم الخلاف في الجعل و
حكاية القول في ذلك/ اقوال سه گانه درباره
جعل/
اسفار/ ج1/ ص398
اولین فصل از مرحله سوم آخوند بحث جعل را فرمودند که در آن چهار مسأله فرمودند.
1 تقسیم جعل به بسیط و مرکب
2 جعل مرکب به جعل بسیط بر نمیگردد.
3 تنزیل جعل بسیط و مرکب به تصور و تصدیق
4 جعل مرکب مخصوص عرضیات مفارق عارض وجود است.
الأقوال فی متعلق الجعل ثلاثة:
1 لجمهور المشائین و أصحاب الحکمة المتعالیة، و هو أن المجعول أی الأثر الذی تضعه العلة فی المعلول هو الوجود
2 لمتأخر المشائین[1]، و هو أن المجعول هو الاتصاف الماهیة بالوجود و قد فسروا کلمات الجمهور بذلک مستدلین أن:
الوجود بما هو وجود ثابت لنفسه بالضرورة الأزلیة فلا یتعلق به الجعل و بعبارة أخری الوجود وجود بالضرورة الأزلیة فهو مستغنی عن الجعل کما أن الماهیة نفسها ثابتة لنفسها کذلک. فالجعل إنما یتعلق بالاتصاف الماهیة بالوجود بمعنی أن الجاعل یجعل الماهیة موجودة فالجعل دائما جعل مرکب. حیث إن معنی جعل الانسان فی الحقیقة قولنا جعل الانسان موجودا فمعنی جعل الاتصاف کون الجعل مرکبا متعلقا بالطرفین و بالتبع بالنسبة التی یعبر عنها بالاتصاف. فالمجعول بالحقیقة هو الوجود منتسبا إلی الماهیة لا أن المجعول بالذات هو الاتصاف و هو الاتصاف.
(وجود وجود است و ماهیت هم ماهیت است به ضرورت ازلی، یعنی خدا وجودِ ماهیت را به آن میدهد.
الانسان انسان یعنی قطع نظر از هرچه با انسان است. ضرورت آن ازلی است چون انسان موجود انسان موجود است و انسان معدوم هم انسان معدوم است. لذا عقل موجود و معدوم را از انسان انتزاع میکند و انسان من حیث هو را میسازد و انسان من حیث هو انسان من حیث هو است وگرنه سلب شیء از نفس لازم می آید. لذا ثبوت آن برای خودش ضرورت ازلی دارد. لذا منظور از مجعولیت وجود اتصاف ماهیت به وجود است. یعنی همه جعل ها مرکب است و جعل بسیط نداریم. آخوند میفرماید که کسانی که میگویند که مجعول، اتصاف است و آن را تفسیری از قول اول میدانند، منظور آنها از اتصاف همان معنایی است که ما -آخوند- میگوییم یعنی خود اتصاف مجعول بالتبع است و مجعول بالذات مفعول دوم جعل است یعنی همان وجود.)
3 للإشراقیین و هو أن المجعول هو الماهیة و إذا جعل الجاعل نفس الماهیة انتزع العقل منها مفهوم الوجود، کما أنه تعالی عندما یخلق زیدا ینتزع العقل منه أنه جاهل، فالوجود أمر اعتبره العقل من دون أن یکون له حقیقة فی الخارج و کذا الکلام فی الاتصاف، فإنه إذا لم یکن للوجود حقیقة فی الخارج لم یکن للاتصاف الماهیة به أیضا حقیقة.
فالوجود انتزاعی أی له منشأ انتزاع عینی و لیس نفسه أمرا عینیا و کذا الاتصاف.
(چون قائلند که محال است وجود در خارج موجود شود بخاطر استحاله تسلسل و شش دلیل دیگر.
انتزاع وجود از ماهیت مثل این است که زید وقتی به دنیا می آید چیزی نمی داند و عقل از آن جاهل را انتزاع میکند. انتزاع وجود هم همینطور است.)
فجمهور المشاءين ذهبوا كما هو المشهور إلى أن الأثر الأول للجاعل هو الوجود[2]المعلول و فسره المتأخرون بالموجودية أي اتصاف ماهية المعلول بالوجود- بالمعنى الذي ذكرناه لا أن الأثر الأول[3]هو ماهية الاتصاف أو ذات المعلول أو نفس الوجود لاستغناء الماهيات[4]بحقائقها التصورية عندهم من الجاعل.
اولین فصل از مرحله سوم آخوند بحث جعل را فرمودند که در آن چهار مسأله فرمودند.
1 تقسیم جعل به بسیط و مرکب
2 جعل مرکب به جعل بسیط بر نمیگردد.
3 تنزیل جعل بسیط و مرکب به تصور و تصدیق
4 جعل مرکب مخصوص عرضیات مفارق عارض وجود است.
الأقوال فی متعلق الجعل ثلاثة:
1 لجمهور المشائین و أصحاب الحکمة المتعالیة، و هو أن المجعول أی الأثر الذی تضعه العلة فی المعلول هو الوجود
2 لمتأخر المشائین[1]، و هو أن المجعول هو الاتصاف الماهیة بالوجود و قد فسروا کلمات الجمهور بذلک مستدلین أن:
الوجود بما هو وجود ثابت لنفسه بالضرورة الأزلیة فلا یتعلق به الجعل و بعبارة أخری الوجود وجود بالضرورة الأزلیة فهو مستغنی عن الجعل کما أن الماهیة نفسها ثابتة لنفسها کذلک. فالجعل إنما یتعلق بالاتصاف الماهیة بالوجود بمعنی أن الجاعل یجعل الماهیة موجودة فالجعل دائما جعل مرکب. حیث إن معنی جعل الانسان فی الحقیقة قولنا جعل الانسان موجودا فمعنی جعل الاتصاف کون الجعل مرکبا متعلقا بالطرفین و بالتبع بالنسبة التی یعبر عنها بالاتصاف. فالمجعول بالحقیقة هو الوجود منتسبا إلی الماهیة لا أن المجعول بالذات هو الاتصاف و هو الاتصاف.
(وجود وجود است و ماهیت هم ماهیت است به ضرورت ازلی، یعنی خدا وجودِ ماهیت را به آن میدهد.
الانسان انسان یعنی قطع نظر از هرچه با انسان است. ضرورت آن ازلی است چون انسان موجود انسان موجود است و انسان معدوم هم انسان معدوم است. لذا عقل موجود و معدوم را از انسان انتزاع میکند و انسان من حیث هو را میسازد و انسان من حیث هو انسان من حیث هو است وگرنه سلب شیء از نفس لازم می آید. لذا ثبوت آن برای خودش ضرورت ازلی دارد. لذا منظور از مجعولیت وجود اتصاف ماهیت به وجود است. یعنی همه جعل ها مرکب است و جعل بسیط نداریم. آخوند میفرماید که کسانی که میگویند که مجعول، اتصاف است و آن را تفسیری از قول اول میدانند، منظور آنها از اتصاف همان معنایی است که ما -آخوند- میگوییم یعنی خود اتصاف مجعول بالتبع است و مجعول بالذات مفعول دوم جعل است یعنی همان وجود.)
3 للإشراقیین و هو أن المجعول هو الماهیة و إذا جعل الجاعل نفس الماهیة انتزع العقل منها مفهوم الوجود، کما أنه تعالی عندما یخلق زیدا ینتزع العقل منه أنه جاهل، فالوجود أمر اعتبره العقل من دون أن یکون له حقیقة فی الخارج و کذا الکلام فی الاتصاف، فإنه إذا لم یکن للوجود حقیقة فی الخارج لم یکن للاتصاف الماهیة به أیضا حقیقة.
فالوجود انتزاعی أی له منشأ انتزاع عینی و لیس نفسه أمرا عینیا و کذا الاتصاف.
(چون قائلند که محال است وجود در خارج موجود شود بخاطر استحاله تسلسل و شش دلیل دیگر.
انتزاع وجود از ماهیت مثل این است که زید وقتی به دنیا می آید چیزی نمی داند و عقل از آن جاهل را انتزاع میکند. انتزاع وجود هم همینطور است.)
فجمهور المشاءين ذهبوا كما هو المشهور إلى أن الأثر الأول للجاعل هو الوجود[2]المعلول و فسره المتأخرون بالموجودية أي اتصاف ماهية المعلول بالوجود- بالمعنى الذي ذكرناه لا أن الأثر الأول[3]هو ماهية الاتصاف أو ذات المعلول أو نفس الوجود لاستغناء الماهيات[4]بحقائقها التصورية عندهم من الجاعل.
