درس اسفار استاد فیاضی
92/12/04
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع:
السفر الأول/ المسلک الأول/ المرحلة الثانیة/ فصل 14 فی أقسام الممکن/
لوازم فاسد قول جریان قاعده «واجب الوجود بالذات واجب الوجود من جمیع
الجهات» در صفات فعل/ اسفار/ ج1/ ص393
خلاصه جلسه قبل:
(واجب الوجود بالذات واجب الوجود من جمیع الجهات است پس تمام موجودات ممکن باید از او صادر شود. ما گفتیم که این قاعده مربوط است به صفات ذاتی نه فعلی. با این بیان آخوند نمیتواند مطلوب خود را اثبات کند. چون آخوند میخواهد بگوید که خدا که هست همه ی موجودات باید باشند. «استحال أن یختص صدور بعض الأشیاء منه دون بعض»)
إذا تبین أن قاعدة واجب الوجود بالذات واجب الوجود من جمیع الجهات مختصة بالصفات الذاتیة و لا تجری فی الصفات الفعلیة فلا موقع لهذه القاعدة فی محل الکلام. فلا یتم ما ذکره من وجوب صدور جمیع الأشیاء منه تعالی.
(مشیت صفت ذات است منتهی نسبت به بعضی چیزها به وجودشان تعلق میگیرد و بعضی عدمشان و مشکل را حل نمیکند.)
و لو سلّم جریان القاعدة فی الصفات الفعلیة نقول:
إن الشیء الممکن یمکن أن یوجد علی صور مختلفة و لا یصدر منه تعالی إلا الأحسن لمکان الحکمة و الأشیاء الممکنة لا تحصی کثرة و لکن لا یصدر منه إلا ما یوافق النظام الأحسن. لذلک[1] بل العوالم الکثیرة ممکنة و لا یصدر منه إلا الأحسن.
(اگر بگویند خداوند حکیم است و از حکمت نیست که تمام صور خلق شود میگوییم محل بحث این بود که ممکنات میشود که خلق شوند یا نه؟ یعنی اشیائی که امکان ذاتی دارند میشود خلق شوند و بینهایت صورت هم میشود چون حکیم یعنی کسی که میتواند خلاف حکمت عمل کند اما طبق حکمت عمل میکند و ترک فعل خلاف حکمتش محال نیست وگرنه فضیلتی محسوب نمیشد. مثلا ممکن است که انسان 6 انگشت داشته باشد. و چون ممکن است پس قاعده شاملش میشود و باید آن صور هم خلق شود. پس حالا که میبینیم خلق نشده پس قاعده صحیح نیست. چون امکان حکمت را از بین نمیبرد بلکه وقوع است که حکمت را از بین میبرد اصلا حکمت یعنی همین.)
و أیضا کان من الممکن أن یوجد الأشرف بعد الأخس. و لکن لم یکن کذلک لما یراه من الحکمة فی خلق الأشرف قبل الأخس[2].
(رابطه خدا با خلق عالم أحسن چیست؟ قطعا رابطه اش امکان است چون میتواند یا اصلا خلق نکند و یا نظام غیر احسن خلق کند.)
خلاصه جلسه قبل:
(واجب الوجود بالذات واجب الوجود من جمیع الجهات است پس تمام موجودات ممکن باید از او صادر شود. ما گفتیم که این قاعده مربوط است به صفات ذاتی نه فعلی. با این بیان آخوند نمیتواند مطلوب خود را اثبات کند. چون آخوند میخواهد بگوید که خدا که هست همه ی موجودات باید باشند. «استحال أن یختص صدور بعض الأشیاء منه دون بعض»)
إذا تبین أن قاعدة واجب الوجود بالذات واجب الوجود من جمیع الجهات مختصة بالصفات الذاتیة و لا تجری فی الصفات الفعلیة فلا موقع لهذه القاعدة فی محل الکلام. فلا یتم ما ذکره من وجوب صدور جمیع الأشیاء منه تعالی.
(مشیت صفت ذات است منتهی نسبت به بعضی چیزها به وجودشان تعلق میگیرد و بعضی عدمشان و مشکل را حل نمیکند.)
و لو سلّم جریان القاعدة فی الصفات الفعلیة نقول:
إن الشیء الممکن یمکن أن یوجد علی صور مختلفة و لا یصدر منه تعالی إلا الأحسن لمکان الحکمة و الأشیاء الممکنة لا تحصی کثرة و لکن لا یصدر منه إلا ما یوافق النظام الأحسن. لذلک[1] بل العوالم الکثیرة ممکنة و لا یصدر منه إلا الأحسن.
(اگر بگویند خداوند حکیم است و از حکمت نیست که تمام صور خلق شود میگوییم محل بحث این بود که ممکنات میشود که خلق شوند یا نه؟ یعنی اشیائی که امکان ذاتی دارند میشود خلق شوند و بینهایت صورت هم میشود چون حکیم یعنی کسی که میتواند خلاف حکمت عمل کند اما طبق حکمت عمل میکند و ترک فعل خلاف حکمتش محال نیست وگرنه فضیلتی محسوب نمیشد. مثلا ممکن است که انسان 6 انگشت داشته باشد. و چون ممکن است پس قاعده شاملش میشود و باید آن صور هم خلق شود. پس حالا که میبینیم خلق نشده پس قاعده صحیح نیست. چون امکان حکمت را از بین نمیبرد بلکه وقوع است که حکمت را از بین میبرد اصلا حکمت یعنی همین.)
و أیضا کان من الممکن أن یوجد الأشرف بعد الأخس. و لکن لم یکن کذلک لما یراه من الحکمة فی خلق الأشرف قبل الأخس[2].
(رابطه خدا با خلق عالم أحسن چیست؟ قطعا رابطه اش امکان است چون میتواند یا اصلا خلق نکند و یا نظام غیر احسن خلق کند.)
