السفر الأول/ المسلک الأول/ المرحلة الأولی/ المنهج الثالث فی الوجود الذهنی / الفصل الخامس مخلص عرشي‌ /وجود ذهنی در کلام ابن سینا و بیان اقوال در وجود ذهنی / ج1/ ص 326

 بحث وجود ذهنی در کلمات سابقین

 (گفته شده که بحث وجود ذهنی در کلمات سابقین نبوده است. بنابر این خوب است به بیانات سابقین در این باره اشاره شود.)

 البحث عن الوجود الذهنی و الاستدلال علیه موجود فی کلمات الشیخ.

 فراجع:

 اشارات/ النمط الثالث/ الفصل السابع

 التعلیقات/ ص 38 و ص 176 و ص 221 ط دفتر تبلیغات

 الهیات شفا/ الفصل الأول من المقالة الخامسة / ص 206 ط استاد حسن زاده و حکی فی الشوارق/ ج5 / ص 166 ما یفید ذلک.

 (البته شیخ به وجود ذهنی به معنای حضور ماهیات بأنفسها قائل نیست)

 اقوال در مسأله وجود ذهنی

 فی مسألة الوجود الذهنی أقوال ثمانیة:

 (باید اقوال در وجود ذهنی را با اقوال در باب علم حصولی ترکیب کرد تا تفصیل اقوال به دست بیاید)

 الأول

 ما ذهب إلیه القدما و المتأخرون من أن الوجود الذهنی للأشیاء هو أشباحها المحاکیة لها أی المشابهة لها و هو حقیقة العلم الحصولی. فالعلم الحصولی نفس الوجود الذهنی. و إلیه ذهب الشیخ. و من هنا تراهم یعرفون العلم الحصولی بأنه الصورة الحاصلة من الأشیاء فی العقل أو الذهن. و یعبرون عن الوجود الذهنی بالصورة الحاصلة من الأشیاء فی العقل. و العلم الحصولی عندهم من مقولة الکیف لأنه کیف نفسانی.

 (این را به قدما نسبت می دهند اما آخوند به متأخرین نسبت می دهد.

 محاکاة یعنی مشابه. محاکی به معنای حاکی نیست. محاکی یعنی مشابه. خواجه در بحث مغالطات تصریح دارد که محاکاة کسی را کردن یعنی مشابه او حرف زدن. کار طوطی را محاکاة می گویند. علامه در بدایه و نهایة در یک جا می گوید محاکی و در یکی می گوید مشابه)

 الثانی

 ما ذهب إلیه الرازی فی المباحث المشرقیة/ ج1/ ص 331 طبع هند و ص 450 طبع بیروت من أن الوجود الذهنی للأشیاء أشباحها المحاکیة لها، و هو غیر العلم الحصولی فإنه یری أن العلم الحصولی إنما هو إضافة العالم إلی الوجود الذهنی و الوجود الذهنی عنده لابد أن یکون من مقولة الکیف لأنه عارض للنفس و العلم الحصولی من مقولة الإضافة.

 (در مباحث مشرقیة می گوید علم حصولی اضافه بین وجود ذهنی و خود عالم است نه با شیء خارجی. اما در المحصل بیانی دارد که مشعر به قول ثالث است که علم حصولی اضافه بین عالم و معلوم خارجی است و وجود ذهنی نداریم.)

 الثالث

 ما ذهب إلیه أبوالحسن الأشعری و غیره من المتکلمین من إنکار الوجود الذهنی و أن العلم إضافة بین العالم و المعلوم الخارجی.

 الرابع

 ما ذهب إلیه الآخوند من أن الوجود الذهنی للأشیاء نفس حقائقها و ماهیاتها و هو حقیقة العلم الحصولی. فالعلم الحصولی هو نفس الوجود الذهنی حقیقة و إن اختلفا اعتبارا حیث إن الصورة الذهنیة علم إذا لوحظت فی نفسها و وجود ذهنی إذا لوحظت بالقیاس إلی المعلوم الخارجی. و هو کیف بالحمل الشایع و نفس حقیقة الشیء و ماهیته بالحمل الأولی.

 (در کلام آخوند علم حصولی یعنی صورت و صورت در کلام آخوند یعنی نفس حقیقت شیء که همان ماهیت می شود)

 الخامس

 ما ذهب إلیه السید السند من أن الوجود الذهنی للأشیاء نفس حقائقها و ماهیاتها و لکنها تنقلب کیفا فی الوجود الذهنی. و هو حقیقة العلم الحصولی فالعلم الحصولی هو نفس الوجود الذهنی عنده أیضا.

 ( جلسه آینده نظر استاد جوادی هم بحث خواهد شد که خوب است برای فهم نظر ایشان به این آدرسها در رحیق مراجعه شود. رحیق/ج4/ ص 42 و 96 و 102 و 135 و 152 و 153 و 163 و 176 و 177 و 179 و 191 تا 194 و 312 و 313 و ص 321 تا 326 )