مدرسه فقاهت

درس اسفار استاد فیاضی

83/03/04

بسم الله الرحمن الرحیم

السفر الأول/ المسلک الأول/المرحلة الأولی/ المنهج الأول/ الفصل السابع فی أن حقیقة الوجود لا سبب لها بوجه من الوجوه/دلیل اول بر علت داخلی نداشتن وجود/ج1/ ص 53

فی هذا الفصل مقامان

المـقــام الاول: الوجود لا علة داخلیة له

و فی هذا المقام یستدل المصنف بدلیلین و یمهد فی الاستدلال بتمهید: هو ان المرکب محتاج الی اجزائه و عین مجموع الاجزاء.

(علت یا داخلی است یا خارجی. علل داخلی که به آن علل قوام یا علل ماهیت نیز گفته می شود شامل علت مادی و صوری است. علل داخلی یا علل وجود شامل علت فاعلی، غایی و موضوع است.

مرکب عین مجموع اجزاء است. در مرکب حقیقی، اثر مرکب غیر از اثر تک تک اجزاء یا برآیند اثر اجزاء است. با این حال مرکب همان اجزاء است که با هم ترکیب شده اند.)

الدلیل الاول

لو کانت للوجود اجزاء تقومه، لکان الوجود مجموع تلک الاجزاء.
و لو کان الوجود مجموع تلک الاجزاء، فاما ان یکون کل من الاجزاء محض حقیقة الوجود، او یکون بعضها محض حقیقة الوجود و بعضها غیر الوجود، او یکون کل منهما غیر الوجود.
لکن التالی باقسامه الثلاثة محال. اما القسم الاول، فلانه:
لو کان کل من اجزاء الوجود محض حقیقة الوجود، لزم تقدم الوجود علی نفسه؛ اذ الکلام فی الوجود بما هو وجود و هو متحقق بکل جزء و الجزء متقدم علی الکل.
و التالی باطل. و اما القسم الثانی، فلانه بوجوه اربعة، الاول:
لو کان بعض اجزاء الوجود محض حقیقة الوجود، لکان الوجود حاصلا قبل نفسه.
لکن التالی محال؛ لانه تقدم الوجود علی نفسه. الثانی:
لو کان بعض اجزاء الوجود غیر الوجود، لکان الوجود هو جزء الآخر.
و لو کان الوجود هو الجزء الآخر، لکان الجزء الآخر هو الوجود، لا المجموع.
لکن التالی باطل؛ لان المفروض ان الوجود هو مجموع الاجزاء، لا خصوص جزء الآخر. الثالث:
لو کان بعض اجزاء الوجود غیر الوجود، لزم تقدم غیر الوجود علی الوجود وجودا.
لکن التالی باطل؛ لانه مناف لاصالة الوجود و لانه الوجود موجود بذاته و غیر الوجود موجود به. الرابع:
لو کان بعض اجزاء الوجود غیر الوجود، کان جزء الوجود متقدما علی الوجود وجودا.
و لو کان جزء الوجود متقدما علی الوجود وجودا، لزم تقدم الوجود علی نفسه.
لکن التالی باطل. و اما القسم الثالث، فلوجوه ثلاثة، الاول:
لو کان جمیع اجزاء الوجود غیر الوجود، لکان الوجود خارجا عن الاجزاء.
و لو کان الوجود خارجا عن الاجزاء، لکان الوجود امرا آخر غیر المجموع.
لکن التالی باطل؛ لان المفروض ان الوجود هو مجموع الاجزاء، لا امرا آخر خارجا عنها. الثانی:
لو کان جمیع اجزاء الوجود غیر الوجود، لزم تقدم غیر الوجود علی الوجود وجودا.
لکن التالی باطل؛ لانه مناف لاصالة الوجود و لانه الوجود موجود بذاته و غیر الوجود موجود به. الثالث:
لو کان جمیع اجزاء الوجود غیر الوجود، کان جزء الوجود متقدما علی الوجود وجودا.
و لو کان جزء الوجود متقدما علی الوجود وجودا، لزم تقدم الوجود علی نفسه.
لکن التالی باطل.