السفر الأول/ المسلک الأول/المرحلة الأولی/ المنهج الأول/ الفصل السادس فی أن الوجودات هویات بسیطة و إن حقیقة الوجود لیست معنی جنسیا و لا نوعیا و لا کلیا مطلقا/ اشکال بر دلیل اول بر بساطت وجود/اقسام ترکیب/ دلیل دوم /ج1/ ص 50 و 51

 اشکال بر دلیل اول بر بساطت وجود

  [1] من ذیل الدلیل یفهم ان الوجود لیس جنسا و لا نوعا.

 و قد یقال ان الدلیل اخص من المدعاء، لان الترکیب علی عشرة اقسام بالاستقراء [2] :

 اقسام ترکیب

 1. الترکیب من المادة و الصورة الخارجیین. (مخصوص جسم)

 2. الترکیب من المادة و الصورة الذهنیتین. (آنچه در خارج مادة و صورت دارد، فهم آن هم باید مرکب باشد و ذهن هر دو را بفهمد)

 3. الترکیب من الجنس و الفصل. (ترکیب از اجزای حدی یا عقلی یعنی مادة و صورت ذهنی را به شکل لابشرط لحاظ کند.)

 4. الترکیب من الجوهر و العرض.

 5. الترکیب من الذاتی و العرضی. (نسبی است زیرا ممکن است ذاتی چیزی باشد و عرضی چیز دیگر)

 6. الترکیب من الذات و الصفة.

 7. الترکیب من الماهیة و الوجود.

 8. الترکیب من الوجود و العدم در موجودات محدود.

 9. الترکیب من الاجزاء المقداریة.

 10 . ترکیب اعتباری است که در واقع ترکیب نیست و کثرت است مثل لشگر.

 (هشت ترکیب اول ترکیب بالفعل است و ترکیب نهم، ترکیب بالقوة است.

 ترکیب اول به حسب خارج است و با قی ذهنی است. در اولی اجزاء حقیقی و خارجی است و از شماره دو تا هشت اجزاء حقیقی و ذهنی است. در دهمی اجزاء اعتباری و ذهنی است.

 زمان یک وجود واحد است که ذهن ما آن را تقسیم می کند. در نظر فلاسفه زمان همراهی با مادة دارد و شیء غیر مادی زمان ندارد. اما از نظر ما استاد فیاضی از وقتی خدا بوده و تا وقتی خدا هست، زمان هست.)

 و دلیلکم نفی القسم الثالث فقط.

 و لکنه یقال: واضح ان انتفاء الترکیب من الجنس و الفصل یستلزم انتفاء الترکیب من المادة و الصورة الخارجیتین و الذهنیتین.

 (باقی ترکیب ها بالتضمن یا بالالتزام نفی می شود. ترکیب از جوهر و عرض نفی می شود زیرا جوهر دارای جنس و فصل است و وجود جنس و فصل ندارد. ترکیب از ذاتی و عرضی ندارد زیرا ذاتی یا جنس است یا فصل یا نوع که هیچ یک در وجود نیست. ترکیب از ذات وصفت نیست زیرا بحث در وجود بما هو وجود است. ترکیب از ماهیت و وجود ندارد زیرا اگر ماهیت داشته باشد، جنس و فصل دارد. ترکیب از وجود و عدم نیست زیرا بحث از وجود بما هو وجود است.)

 الدلیل الثانی علی بساطة الوجود

 اعلم أن الحقائق الوجودية لا يتقوم من جنس و فصل. و بيان ذلك بعد ما تقرر في علم الميزان أن افتقار الجنس إلى الفصل ليس في تقومه من حيث هو هو بل في أن يوجد و يحصل بالفعل فإن الفصل كالعلة المفيدة للجنس باعتبار بعض الملاحظات التفصيلية العقليةهو أنه كان لحقيقة الوجود جنس و فصل لكان جنسه إما حقيقة الوجود أو ماهية أخرى معروضة للوجود فعلى الأول يلزم أن يكون الفصل مفيدا لمعنى ذات الجنس فكان الفصل المقسم مقوما هذا خلف- و على الثاني يكون حقيقة الوجود إما الفصل أو شيئا آخر و على كلا التقديرين يلزم‌ خرق الفرض كما لا يخفى لأن الطبائع المحمولة متحدة بحسب الوجود مختلفة بحسب المعنى و المفهوم و هاهنا ليس الأمر كذلك.

 و أيضا يلزم تركيب الوجود الذي لا سبب له أصلا و هو محال. الحكمة المتعالية فى الاسفار العقلية الاربعة، ج‌1، ص: 50 و 51