السفر الأول/ المسلک الأول/المرحلة الأولی/ المنهج الأول/ الفصل الخامس فی أن تخصص الوجود بماذا/ آیا اعیان ثابتة و ماهیات یک چیز اند؟/ج1/ ص 49

 اعیان ثابته چیست؟

 اعیان ثابته صور علمی اشیاء و واقعیات اند، که به فیض اقدس (فیض اول، فیض ذاتی) حق متعال تحقق پیدا می کنند. و علم حق تعالی به اشیاءاند که براساس این علم، اشیاء موجود می شوند یا به حال عدم می مانند [1] . پس وجود اشیاء به فیض مقدس، تابع اعیان ثابته آن هاست.

 مراجعه شود: اصطلاحات صوفیة عبدالرزاق کاشانی

 (همانطور که شهید صدر بیان کرده اند، واقع اعم از وجود و عدم است. به طور مثال زید امروز در کلاس نیست. واقع این قضیة یعنی نبودن زید در کلاس. پس واقعیات اعم از موجودات هستند.

 در نظر عرفا اعیان ثابته به فیض اقدس تحقق پیدا می کنند نه وجود زیرا در نظر عرفا وجود یافتن مخصوص ذات باری تعالی است و همه اشیاء به وجود او موجود اند.

 به اینها ثابتة می گویند زیرا عرفا در این مسأله به معتزله تأسی کرده اند. معتزله می گویند ممکنات معدوم نزد خدا ثبوت دارند بنابر این عرفا به اینها اعیان ثابتة گفته اند. )

 چینش نظام هستی در نظر عرفا

 و چون ماهیات وجود عینی دارند و یا می توانند داشته باشند و اعیان ثابته صرفا وجود علمی دارند و وجود عینی ندارند، پس ماهیات مساوی یا مرادف اعیان ثابته نیست. [2] بلکه اعیان ثابته اخص از ماهیات اند. چون ماهیات:

 اولا: همان غیر وجودند، چه ممکنات، چه ممتنعات، چه موجودات، و چه معدومات.

 و ثانیا: با اعیانها به وجود علمی موجودند.

 پس اعیان ثابته خصوص ماهیات موجود به وجود علمی اند، در حالی که ماهیات اعم اند از این که به وجود علمی موجود باشند یا به وجود عینی یا اصلا موجود نباشند.

 بله، چون مظاهر [3] با ظواهر [4] نوعی اتحاد دارند و مجازا حکم احد المتحدین به دیگری سرایت می کند، این سخن را که اعیان ثابته همان ماهیت اند، می توان توجیه مجازی کرد. منتها چون اعیان ثابته هم ماهیات را شامل می شود و هم هویات را و هویات هم به نظر آخوند وجودند، پس ماهیات حتی به نحو مجاز مساوی اعیان ثابته نمی شود.

 (استاد جوادی می فرمایند اعیان ثابتة شبیه آن چیزی است که مشائین در علم باری می گویند یعنی علم زائد بر ذات.

 مثل افلاطونی با اعیان ثابتة تفاوت می کنند گرچه ملاصدرا در «رسالة فی الحدوث» تصریح می کند بر یکی بودن اینها.

 طبق نظر عرفا اعیان ثابتة اخص از ماهیات است اما طبق نظر ما استاد فیاضی مباین اند زیرا در نظر ما خود ماهیت به ذهن نمی آید بلکه مفهوم آن و به حمل اولی به ذهن می آید.

 وقتی کسی کتاب می نویسد، علم او در کتابش ظاهر می شود. بنابر این کتاب مظهر است و علم ظاهر.)

 تفسیر «الاعیان الثابتة ما شمت رائحة الوجود»

 در کلمات عرفاء دو تفسیر برای این قاعده است:

 شرح فصوص قیصری/ ص 63 و ص 548 و ص 549 و ص644 و ص701 طبع آشتیانی

 رسالة النصوص قونوی/ ص 88 و 89

 تعلیقة مرحوم جلوه بر شرح فصوص قیصری/ ص 221

 تعلیق بر شح فصوص ص 70

 تعلیقة استاد حسن زاده بر اسفار/ ج1/ ص 83

 شرح فصوص/ ص 901

 تمهید القواعد/ تعلیقة مرحوم قمشه ای/ ص 46 و ص 134

 شرح فصوص جندی/ 344

 (در نظر ملاصدرا اعیان ثابته با ماهیات یکی هستند زیرا ماهیت من حیث هی وجود پیدا نمی کند و حتی بعد از وجود نیز بذاته موجود نیست بنابر این این دو مساوی اند)