< فهرست دروس

درس خارج اصول احمد فرخ‌فال

99/10/06

بسم الله الرحمن الرحیم

 

موضوع: الفاظ/الصحيح و الأعم /بحث معاملات

 

خلاصه جلسه گذشته :

بحثی را در این چند جلسه گذشته در ارتباط با حقیقت شرعیه و اینکه الفاظ عبادات آیا اسم برای صحیح عبادات است و یا اعم از صحیح و فاسد به طور مفصل بیان کردیم و در این ارتباط نظر مرحوم آخوند خراسانی (ره) و مرحوم امام خمینی ره و مرحوم نائینی ره و ... در این ارتباط عرض کردیم ، بعضی از اصولیین نظرشان این بود که الفاظ و الفاظ عبادات برای ماهیت عبادات وضع شده و اسم برای ماهیت است و آن هم ماهیت لابشرط مقسمی است و هیچ بویی از قید و تقیید نخورده است این ماهیت چه برسد به اینکه بحث صحیحی و اعمی مطرح بشود بنابراین آن چه که محصول مطالب بود مخصوصا بر اساس نظر مرحو م امام خمینی ره و مرحوم نائینی ره و بعضی اصولیین که اصلا بحث صحیح و اعم در نام گذاری عبادات با این الفاظ نمی توان اثبات کرد و لفظ صلاه را چه بر اساس نظر مرحوم آخوند خراسانی که حقیقت شرعیه را تسریع به آن نکرد ، نکته ای که مرحوم آخوند داشتند اینکه ما اگر قائل به حقیقت شرعیه شدیم باید قدر جامعی درست کنیم که آن قدر جامع مسمی الفاظ عبادت باشد و این قدر جامع بنابر صحیحی مقدور است و بنابر اعمی نمی توانیم قدر جامع درست کنیم و مرحوم آخوند قدر جامع را مفهموم منتزع اعلام کردند و مرحوم استاد ستوده می فرمود غایه الخضوع و یا خضوع المطلوب ، به هر صورت بحث صحیحی را مرحوم آخونند گفتند بنابر داشتن قدر جامع و قول به حقیقت شرعیه به راحتی می توانیم اثبات کنیم و قدر جامع را بنابر صحیحی مقدور است و بنابر اعمی مقدور نیست و این مباحث را در الفاظ عبادات عرض کردیم و از فقهای معاصر نظر آیت الله مظاهری را هم عرض کردیم .

توضیح عقود و ایقاعات : در بحث الفاظ معاملات بحث دیگری هم شده است که آیا الفاظ عبادات اعم از عقود و ایقاعات است و می توانیم بحث صحیحی و اعمی را داشته باشیم ، در اسامی معاملات مطلقا بنابر اینکه الفاظ معاملات وضع شده باشد برای مسببات نمی شود بحث صحیحی و اعمی کرد ولی اگر وضع شده براشد برای اسباب مثل بیع و شراع و اجاره که لفظ معاملات است که اینها عقود هستند که هم ایجاب دارد و هم قبول دارد و مثل هبه و وقف که ایقاعات است اینها فقط ایجاب دارد ، در اینجا اگر وضع شده باشد برای اسباب ممکن است بحث صحیح و اعم را بکنیم اما اگر برای مسببات باشد نمی شود بحث صحیحی و اعمی را کرد ( در اینجا استاد مطالبی را بیان کردند که توصیه می شود به فایل صوتی مراجعه شود ) .

نتبجه بحث : و در یک کلام مرحوم آخوند خراسانی(ره) می فرماید الفاظ معاملات اگر اسم باشد و وضع شده باشد برای مسببات این جای بحث صحیحی و اعمی نیست اما اگر وضع شده باشد الفاظ معاملات و اسم باشد برای اسباب که همین عقود و ایقاعات باشد این جای صحیحی و اعمی هست و طبعا مرحوم آخوند در این بخش هم می گوید الفاظ معاملات وضع برای صحیح معاملات شده است چون ایشان تمام ادله اعمی ها را در عبادات رد کرد در اینجا هم همینطور است . منتهی این مبنا را دارد که الفاظ عبادات را می توانید بحث صحیحی کنید در صورتی که این الفاظ معاملات برای اسباب باشد یعنی اسم برای اسباب باشد .

بقي اُمور :الأول : إن أسامي المعاملات ، إن كانت موضوعة للمسببات فلا مجال للنزاع في كونها موضوعة للصحيحة أو للأعم ، لعدم إتصافها بهما ، كما لا يخفى ، بل بالوجود تارةً وبالعدم أُخرى ، وأما إن كانت موضوعة للاسباب ، فللنزاع فيه مجال ، لكنه لا يبعد دعوى كونها موضوعة للصحيحة أيضاً ، وأنّ الموضوع له هو العقد المؤثر لأثر كذا شرعاً وعرفاً. والاختلاف بين الشرع والعرف فيما يعتبر في تأثير العقد ، لا يوجب الاختلاف بينهما في المعنى ، بل الاختلاف في المحققات والمصاديق ، وتخطئة الشرع العرف في تخيّل كون العقد بدون ما اعتبره في تأثيره ، محققاً لما هو المؤثر ، كما لا يخفى فافهم.[1]

نظر مرحوم آخوند در مورد اسباب و مسببات : اگر بگویید الفاظ معاملات وضع برای مسببات است یعنی نقل و انتقال در بیع باشد و یا در نکاح آن زوجیت باشد ، بحث صحیح و اعم نیست بحث وجود این نقل و انتقال و زوجیت است و عدم وجود این نقل و انتقال و زوجیت است نه اینکه بحث دائرمدار صحت و فساد شود ، اما اگر این اسامی و الفاظ معاملات را گفتید وضع برای اسباب شده است یعنی گفتی نکاح وضع شده برای عقد انکحت و زوجت و قبلت و بیع وضع شده برای بعت و اشطریت ، اینجا می توانی بحث کنی و بگویی که آیا وضع برای صحیح شده است و یا اعم از صحیح و فاسد شده است ، این لفظ بیع وضع شده برای بعت و اشتریت که شرعا مجاز می کند نقل و انتقال را یعنی الفاظ معاملات وضع شده اند برای معاملات صحیح نه اعم از صحیح و فاسد ، این بحث مرحوم آخوند خراسانی ره می باشد و آیا این بحث را بقیه می پذیرند یا نه در ادامه بیان می کنیم .

در معاملات هم نظر دیگران دقیقا مثل بحث عبادات موضع میگیرند در کتاب عوائد الاصول صغیره جلد 1 صفحه 43 آیت الله مظاهری می فرمایند : و بما ذکرنا یظهر الامر فی باب المعاملات به معنی الاعم کالبیع و النکاح لان الفاظ فی المعاملات کالفاظ فی العبادات وضعت للماهیات من غیر لحاظ الشیء من الصحه و الفساد من غیر فرق بین القول بکون الفاظ وضعت للاسباب او للمسببات و... ،

نظر آیت الله مظاهری در مورد معاملات : ایشان می گویند معاملات به معنی اعم یعنی هر دو وضع برای ماهیات شدند و دیگر صحت و فساد خارج از ماهیات هستند و لابشرط هستند و امام خمینی می گفتند لابشرط مقسمی و در اینجا حرف مرحوم آخوند را آقای مظاهری رد می کنند و ماهیت این بیع منظور است و صحت و فساد در آن نیست و استدراک اقای مظاهری این است که بیع یعنی بعت و اشتریت سبب نقل و انتقال است و گاهی شرایط را به گونه ای ایجاد می کنی که این نقل و انتقال مطابق آن چه که شریعت گفته حاصل می شود و گاهی حاصل نمی شود . در اینجا مبنای امام را پذیرفته و نظر دارد .

در معاملات نظر دیگران را در جلسه بعدی بیان خواهیم کرد ان شاءالله .


BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo