درس خارج اصول احمد فرخ‌فال

موضوع: الفاظ/الصحيح و الأعم /مبنای امام خمینی ( قدس سره )

آنچه که از مرحوم آخوند خراسانی(ره) نقل شد هم در بحث مبنایی حقیقت شرعیه و هم در بحث صحیح و اعم این بود که مرحوم آخوند خراسانی (ره) نه اعتراف به این می کند که الفاظ عبادات و الفاظ معاملات دارای یک حقیقت شرعیه است و واضع آن شارع است و نه معترف است به مجازیت که تمام این الفاظ عبادات و معاملات یک معنای لغوی داشته و شارع مجازا این ها را در معنای جدید استعمال کرده است ، بلکه عرض کردیم مرحوم آخوند خراسانی(ره) می فرمایند که ما در نحوه استعمال می بینیم که این الفاظ را شارع استعمال کرده است در این معانی خاص چه الفاظ عبادات و چه در الفاظ معاملات که بیشتر الفاظ عبادات مد نظر است در ادامه هم مرحوم آخوند خراسانی(ره) فرمود که کسانی که معتقد به حقیقت شرعیه نباشند بحث صحیح و اعم برای آنها بی فایده است و فهمیدیم که مرحوم آخوند خراسانی (ره) صحیحی است.

نکته: این معنای صحیح به هر صورت اگر گفته شود الفاظ عبادات وضع شده برای عبادات صحیح این در جایی است که شما نیاز به قدر جامع داشته باشید یعنی همانطور که بحث صحیح و اعم را بنابر حقیقت شرعیه خلی راحت می توانید انجام دهید بحث صحیح و اعم را در جایی می توانید تصویر کنید که قدر جامع داشته باشید.

نکته دوم: بالاخره اگر خواستید بحث صحیح و اعم نید باید قدر جامع داشته باشید چه صحیحی شوید و چه غیر صحیحی ، و قدر جامع در صحیحی و در افراد صحیح تصویر آن ممکن است و در غیر این ممکن نیست.

در ادامه نظر مرحوم امام خمینی و نظر مرحوم نائینی و نظر فقهای معاصرین را بیان می کنیم .

نظر مرحوم امام خمینی (قدس سره) : الأمر العاشر في الحقيقة الشرعية في ثبوت الحقيقة الشرعية في ألفاظ العبادات والمعاملات في لسان الشارع تعييناً أو تعيّناً وعدمه .يرى الواقف على كتب القوم ـ حديثها وقديمها ـ أنّ الاستدلالات الواقعة في نقضها وإثباتها جلّها تخرّصات على الغيب ; إذ التأريخ الموجود بين أيدينا الحافظ لسيرة النبي الأعظم صلّى الله عليه وآله وسلَّم وحياته وأفعاله ـ حتّى العادي منها ; فضلا عمّا له ربط بالتشريع ـ لم يحفظ ذكراً عن الوضع التعييني ، مع أ نّه لو كان هناك شيء لنقل إلينا ; لتوفّر الدواعي على نقله كما أنّ الآيات القرآنيـة ـ مكّيتها ومدنيتها ، قريبتها عـن البعثة وبعيدتها ـ تعطي الطمأنينة بأنّ هذه الألفاظ من لدن نزول الذكر الحكيم استعملت في تلك المعاني ، من غير احتفافها بالقرينـة لا مقالية ـ كما هـو واضح ـ ولا حالية ، ودعـوى وجـود الحالية كما ترى ووجودها في حديث واحد في قوله(صلّى الله عليه وآله وسلَّم) : صلّوا كما رأيتموني اُصلّي لا يـدلّ على وجـودها في غيره .[1]

مبنا و جمع بندی سخن مرحوم امام: این فرمایشات را دارند و در این جلد اول بیان کردند و در پایان اینگونه بیان می کنند: وعلى كلّ حال : الثمرة المعروفة أو الفرضية النادرة الفائدة ممّا لا طائل تحتها عند التأمّل ; حيث إنّا نقطع بأنّ الاستعمالات الواردة في مدارك فقهنا إنّما يراد منها هذه المعاني التي عندنا ، فراجع وتدبّر[2] همان حرف مرحوم آخوند خراسانی (ره) است، این فرضیه ها هیچ فایده ای ندارد، بنابراین مرحوم امام خمینی(قدس سره) می فرمایند : کاری به این نداشته باشید که حقیقت شرعیه هست یا نیست و یا مجاز است و یا نیست و نمی توانید ثابت کنید و دلیل محکم هم نمی توانید بیاورید .

فرق مبنای مرحوم امام خمینی و مرحوم آخوند: در اینجا مرحوم امام می فرماید این صلّوا كما رأيتموني اُصلّي وضعیت را در همه الفاظ عبادات روشن نمی کند خبر واحد هم است و فقط همین است مرحوم آخوند می فرمود نه ما در موارد استعمال می دانیم که شریعت این الفاظ را در این معانی استعمال می کند و این علم ارتکاذی است و علم تفصیلی نیست.