درس خارج اصول احمد فرخ‌فال

موضوع: الفاظ/علم الأصول /حسن ظن میان حاکم و رعیت

در نحوه تعاملات حاکمیت و امت اسلامی مطالب اصولی فراوانی را امیرالمومنین علی علیه السلام که در نامه 53 نهج البلاغه که حکم حضرت به مالک اشتر در ارتباط با حکومت مصر است را بیان کردند گر چه عبارات عبارات سنگینی است و در فهم عبارات به نظر می رسد بعضی از مترجمین باید بیشتر دقت می کردند و ما هم سعی خود را کردیم که آنچه که بیشتر انطباق با الفاظ از دیدگاه ادبیات و لغت دارد خدمت جویندگان علم بیان کنیم .

نظر استاد : به یکی دیگر از فرازهای دیگر رسیدیم که امیرالمومنین علی علیه السلام نسبت به جَو تفاهم و خوش بینی و حسن ظن ، بین حاکمیت و امت اسلامی اشاره می کنند و اگر این نباشد بسیاری از اهداف حاکمیت محقق نخواهد نشد و نمی شود ، اگر همدلی و همکاری بین امت اسلامی و حاکمیت از بین رفت و سوء نیت و سوء نظر از سوی مردم یا حاکمیت نسبت به هم پیدا کردند به هیچ وجه کار نظام و مردم در یک فضای سالم و با تفاهم پیش نخواهد رفت و اگر این ارتباط صمیمی بین حاکمیت و مردم از بین رفت آسیب پذیری جامعه و نظام بسیار زیاد می شود و امروزه یکی از حرکات شوم استکبار به هم زدن جَو تفاهم بین حاکمیت ها و ملت ها است ، امیرالمومنین علی علیه اسلام می فرمایند :

فَلْيَكُنْ مِنْكَ فِي ذَلِكَ أَمْرٌ يَجْتَمِعُ لَكَ بِهِ حُسْنُ الظَّنِّ بِرَعِيَّتِكَ فَإِنَّ حُسْنَ الظَّنِّ يَقْطَعُ عَنْكَ نَصَباً طَوِيلًا [1]

توضیح استاد فرخ فال : مالک تو در مباحث مختل گرفتن مالیات و سخت گیری بر مردم و تعامل با مردم باید به گونه ای عمل کنی که این تفاهم نیک و حسن ظن بین تو و رعیت تو برقرار شود و اگر تو به آنها حسن ظن پیدا نکنی و آنها به تو حسن ظن پیدا نکنند قوام کار تو بهم می خورد ، حتما در موارد مختلف گرفتن مالیات و گذاشتن ماموریت ها به عهده مردم باید به گونه ای با رفاقت و دوستی عمل کنی که حسن ظن تو به رعیت مخدوش نشود و وقتی که تو با مردم درست برخورد کردی و مردم تو را پذیرفتند ، این حسن ظن رنج طولانی را از حکومت تو قطع می کند اگر مردم پناه تو و پشتیبان تو شدند .

وَ إِنَّ أَحَقَّ مَنْ حَسُنَ ظَنُّكَ بِهِ لَمَنْ حَسُنَ بَلَاؤُكَ عِنْدَهُ وَ إِنَّ أَحَقَّ مَنْ سَاءَ ظَنُّكَ بِهِ لَمَنْ سَاءَ بَلَاؤُكَ عِنْدَهُ [2]

توضیح استاد فرخ فال : بهترین کسانی که تو باید بهترین حسن ظن رو به آنها داشته باشی آنهایی هستند که آنقدر فدوی نظام و حکومتند که سختی های تو را هم نیک می بینند ، سزاوارترین کسی که حسن ظن تو شامل او می شود باید کسی باشد که سختی های تو برای او زیبایی باشد ، در دوران دفاع مقدس انقلاب اسلامی ما هم همینگونه بود می گفتن بچهامان که هیچ مالمان فدای تو ، باید کسانی باشند که بلای تو حسن و نیکو باشد نزد آنها ، و سزاوراترین کسانی که تو باید نسبت به آنها سوء ظن داشته باشی کسانی که بلای تو و نظام را به جان نمی خرند و طلبکارند و بار مسئولیت نظام و حکومت را به دوش نمی گیرند و اینها بدرد نمی خورند ، اینها تو سختی تو را تنها می گذارند ، به کسانی بها بده که تو را در سختی رها نمی کنند

وَ لَا تَنْقُضْ سُنَّةً صَالِحَةً عَمِلَ بِهَا صُدُورُ هَذِهِ الْأُمَّةِ وَ اجْتَمَعَتْ بِهَا الْأُلْفَةُ وَ صَلَحَتْ عَلَيْهَا الرَّعِيَّةُ وَ لَا تُحْدِثَنَّ سُنَّةً تَضُرُّ بِشَيْ‌ءٍ مِنْ مَاضِي تِلْكَ السُّنَنِ [3]

توضیح استاد فرخ فال : مالک سنتهای خوب مردم را نقض نکن با آمدن خود ، این امت با این سنت های خوب انیس شده بودند و مانوس شده بودند و در کنار سنت های صالحی که این امت داشتند و تو سنت های غلط در کنارش بوجود بیاری این کار را نکنی ،

نظر استاد : ( سنت این مردم بود که نام شهدای خود را در کوچه و خیابان بگذارند شما اسم شهید را پاک می کنید و اسم کوروش و داریوش و ... می گذارید اف بر سر شما ، اسم مجاهد الهی را حذف می کنی و اسم کسانی را می گذاری که دشمنان دل به آنان بستند ، سنت های صالحه ای که امام خمینی ره آوردند شما می خواهید حذف کنید و شما می بینید مقام معظم رهبری این چفیه را از خود دور نمی کند برای اینکه بگویید مردم آزادگی و مبانی انقلاب و فلسطین و حمایت از محرومان و جنگ و... اینها را یادتان نرود و فراموش نکنید و جانبازان و شهدا را یادتان نرود مردم با اسم این شهدا و گلزار شهداها مانوس شده بودند ، هرچه مقام معظم رهبری فریاد می زنند که سنت ها را محافظت کنید اما عده ای خودشان را به نفهمی زدند و اجر برای کسی است که این سنت های صالحه را پایه گذاری کرده از قبیل زیارت گلزار شهدا و نام گذاری خیالان ها و کوچه ها به نام شهداء و ... )

فَيَكُونَ الْأَجْرُ لِمَنْ سَنَّهَا وَ الْوِزْرُ عَلَيْكَ بِمَا نَقَضْتَ مِنْهَا وَ أَكْثِرْ مُدَارَسَةَ الْعُلَمَاءِ وَ مُنَاقَشَةَ الْحُكَمَاءِ فِي تَثْبِيتِ مَا صَلَحَ عَلَيْهِ أَمْرُ بِلَادِكَ وَ إِقَامَةِ مَا اسْتَقَامَ بِهِ النَّاسُ قَبْلَكَ [4]

توضیح استاد فرخ فال : مالک اجر عمل صالح و سنت صالح برای کسی است که این سنت های خوب را پایه گذاری کرده است ، آنهایی که این سنت ها را گذاشتند برنده شدند مبادا بروی و این سنت ها را برداری و مبادا سنت های غلط در کنار آنها پایه گذاری کنی و وزر و دوزخ و بدبختی برای تو است اگر نقض کنی سنت های صالح گذشته را و آیا ننگ تو می شود اگر با علماء و مراجع بنشینی و برای تو سخت است!؟ زیاد بنشین و درس بگیر از علما و نصایح آنها را یاد بگیر و اگر اهل حکمتی و اهل اندرزی از علماء می خواهد به تو نقد کند بنشین و به جان بخر ، علماء و حکماء نقش دارند در تثبیت آنچه که مصلحت است بر آن چیز از امور شهرهای تو ، آنها خوبی تو را می خواهند و می خواهند تو در مسیر درست قرار بگیری و نقد آنها را بپذیر ، اینها می خواهند نقاط قوتی که قبلا بوده برای تو پا برجا بماند و تو گذشته های خوب را حفظ کن و بخاطر لج بازی خراب نکن ، ادامه بیانات حضرت ان شاءالله برای جلسات بعد