< فهرست دروس

درس خارج اصول احمد فرخ‌فال

99/08/24

بسم الله الرحمن الرحیم

 

موضوع: الفاظ/علائم الحقيقة و المجاز /حقیقت شرعیه

 

خلاصه جلسه گذشته :در ابتدای درس استاد معظم حجت الاسلام والمسلمین فرخ فال دقایقی در مورد برگزاری درس به صورت آنلاین و آفلاین توضیحاتی را ارئه کردند و این که در شرایط کنونی که همه مشغول مبارزه با بیماری هستند و محدودیت هایی ایجاد شده است ، طبعا درس هم از جهت حضوری طبق دستور ستاد مبارزه با بیماری کرونا حضوری نمی شود برگزار شود .بحث ما در حقیقت شرعیه بود که آیا حقیقت شرعیه داریم یا نداریم ؟نظر مرحوم آخوند خراسانی (ره) را گفتیم ، نظر مرحوم امام خمینی (قدس سره) را هم در درس گذشته عرض کردیم ، تکه ای از مبنای مرحوم نائینی (ره) را هم بیان کردیم ، مرحوم آیت الله خوئی (ره) در کتاب اجود التقریرات جلد 1 صفحه 33 نظرات مرحوم نائینی را بیان کردند .

توضیحات بحث : در ادامه استاد فرخ فال بحث را به طور خلاصه بیان می کنند :

نظر استاد بحث در وجود و عدم حقیقت شرعیه نه ثمره علمی دارد و نه لازم است ، در استدلال بر این بیان می فرمایند که عده ای گفتند ثمره ای دارد که اگر حقیقت شرعیه نداشته باشید و لفظی را بی قرینه استعمال کنند این حمل بر معنای حقیقت لغوی و معنای لغوی می شود مثل : رایت اسدا هیچ قرنه فی الحمام نمی آورد ، "رایت اسدا" بدون قرینه هر کس اسد را بشنود می گوید این حیوان مفترس منظور است ، مرحوم نائینی (ره) می گوید وقنی قرینه فی الحمام نبود کسی شک نمی کند همه می گویند این رفته باغ وحش حیوان مفترس را دیده است ، رایت اسدا یعنی حیوان مفترس را دیده است ، این برای جایی است که شما قائل به حقیقت شرعیه برای لفظی نشوی ، اما اگر شما قائل به حقیقت شرعیه شدید مثل صلاه ، برای صلاه قائل به حقیقت شرعیه شدید خب اگر قرینه ای نیامد و کسی گفت صلیت امسه ، شما حمل بر چی می کنید ؟ بر معنی حقیقت شرعیه می کنید ، الفاظ عبادات هم وضع لعبادات المخصوصه و این یعنی حقیقت شرعیه دارد و حقیقت شرعیه چیست ؟ صلاه همین عبادات است ، مرحوم نائینی (ره) می فرماید شما در بحث وضع الفاظ شما یا قائل به وضع تعیینی هستید و یا قائل به وضع تعینی .

در ادامه بحث استاد توضیحاتی را در این موضوع ارائه کردند و با موضوع عید غدیر خم تطبیق دادند .

بیان مرحوم نائینی : مرحوم نایئنی (ره) می فرمایند نگویید حقیقت شرعیه در الفاظ مطرح در شرع بوده اما مخفی کردند و این را به مسئله غدیر تشبیه نکنید این تشبیه و این قیاس باطل است چون در بحث غدیر انگیزه داشتند و این کار را کردند و در بحث همه حقائق شرعیه انگیزه ندارند این کار را بکنند ، برای اینکه قضیه غدیر که حذف کردند چون در تعارض با پست و مقام خودشان بوده است ، نمی شود بگوید در همه الفاظ عبادات بگوید حقیقت شرعیه را حذف کردند چون مخالف با منش آنها بوده است این حرف را به این راحتی زد .

جمع بندی : بنابراین مرحوم نائینی (ره) تا اینجا گفت حقیقت شرعیه به این عنوان که شارع وضع تعینی برای الفاظ کرده باشد ما نمی توانیم بپذیریم .

توهم : ممکن است توهمی از طرفی ایجاد شود که می توانیم بگوییم وضع به معنای وضعت هذا لهذا نداریم اما استعمال داریم ، لستعمال لفظ صلاه برای رکوع و سجود و ... داریم ، مرحوم نائینی (ره) می گوید من این حرف را قبول ندارم و می گوید استعمال با لفظ فرق دارد ، وضع این است که لفظی را که من گفتم برای آن معنی گفتم و لفظ مشیر به آن معنی است و استعمال این نیست و استعمال یعنی این که چیزی را استعمال کردی و نگاهت به همین استعمال است . استعمال با لفظ خیلی فرق می کند وضع در لفظ ناظر است و معنی منظورعلیه است اما در استعمال ناظر و منظورعلیه خودش است .

مرحوم نائینی (ره) می فرماید حقیقیت شرعیه را اگر از وضع تعینی بخواهید ما در هیچ کجای قرآن و پیغمبر ندیدیم و اگر بگویید به نفس استعمال است این هم نمی شود چون ناظر و منظورعلیه یکی می شود در ادامه عبارت مرحوم نائینی (ره) را ببینید : " (و توهم‌) إمكان‌ الوضع بنفس الاستعمال كما أفاده المحقق صاحب الكفاية (قده) (مدفوع) بان حقيقة الاستعمال كما بيناه إلقاء المعنى في الخارج بحيث يكون الألفاظ مغفولا عنها فالاستعمال يستدعى كون الألفاظ مغفولا عنها و توجه النّظر إليه بتبع المعنى بخلاف الوضع [1] "‌ ، تعریفی که برای وضع شده و تعریفی که برای استعمال شده است دو تعریف متمایز است و شما نمی توانید در لفظی که برای عبادات است بگوید وضع است و وضعش برای استعمال است نمی شود وضع به چیزی باشد که معنایش با وضع متمایز است ناظر و منظور آن با هم فرق می کند .

نظر نائینی در وضع تعیینی : و در وضع تعینی مرحوم نائینی (ره) می فرماید : آنقدر یک لفظی را در معنایی استعمال کنند که حقیقت در آن معنی شود " و اما الوضع التعیيني فهو بالنسبة إلى زمان الصادقين عليهما السلام (مقطوع به) إلّا انه لا طريق لنا إلى إثباته في زمان النبي صلى اللَّه عليه و آله[2] ‌ " ، اگر کسی بگوید اینجا وضع تعیینی است یعنی الفاظ مطرح در شرع وضع در آن است اما وضع تعینی که خدا بگوید وضعت لفظ الصلاه لهذا الاعمال نیست بلکه اینقدر در جامعه اسلامی مطرح شد که بعد که قرینه را هم برداشتند همه معنی عبادت را از این لفظ فهمیدند ، مرحوم نائینی (ره) می فرماید وضع که شما با آن حقیقت شرعیه درست کنید و به وضع تعیینی حقیقت شرعیه درست کنید این هم درست نیست چون سالها وضع تعیینی لفظ استعمال شود تا برسید به جایی که مردم از این لفظ معنای مجازی را بدون قرینه بفهمند خب در زمان صادقین علیهما السلام یعنی امام باقر و امام صادق علیهما السلام این حرف را از شما می پذیریم که هر چی امام از لفظ صلاه و صوم و زکاه و حج و ... مطرح کردند به وضع تعیینی حقیقت شرعیه داشته باشد ، اما زمان پیغمبر را چه کار می کنید که به هر کس قبل اسلام می گفتید صلاه می گفت دعا ، حالا پیغمبر بگوید صلاه انجام دهید اقم الصلاه ، همه معنی می کنند دعا .

نظر نهایی نائینی : مرحوم نائینی در یک کلام می گوید حقیقت شرعیه را قبول ندارم نه به وضع تعیینی و نه به وضع تعینی .

نظر خوئی : مرحوم آیت الله خوئی (ره) در پاورقی کتاب اجود التقریرات مباحثی دارند که جلسه بعد ان شاء الله بیان خواهیم کرد .


BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo