درس خارج اصول احمد فرخ‌فال

موضوع: الفاظ/وضع المركبات /دیدگاه آیت الله خوئی ره

بیان نظر مرحوم امام خمینی (ره) : مرحوم امام خمینی (ره) هم این وضع سوم را نپذیرفتند و بیان کردیم و تقریر مرحوم آیت الله صافی اصفهانی (ره) از درس استاد خود مرحوم آیت الله خوئی(ره) را هم عرض کردیم که یک وضع مفردات داریم و وضع هیئات را هم قبول دارند و فقط در جملات اسمیه پذیرفتند و در جملات فعلیه نیست و وضع سومی را قطعا نپذیرفتند.

توضیحات استاد فرخ فال : در جمع بندی نظر مرحوم آیت الله خوئی (ره) که مقرر ایشان مرحوم آیت الله صافی اصفهانی (ره) نوشته است در کتاب الهدایه فی الاصول جلد یک صفحه 73 می فرمایند" نعم، لا ريب في أنّ الجملة الخبريّة يستفاد منها شي‌ء لا يستفاد من مفرداتها، و هذه الخصوصيّة المستفادة منها- كقصد الحكاية أو ثبوت المحمول للموضوع خارجا- من المعلوم أنّها لا تكون ذاتية لها و لا مستفادة منها بالطبع، بل تكون بالوضع، و لذا وقع النزاع في أنّها هل تستفاد من الإعراب أو الضمير المستتر فيها أو الهيئة؟. و اختار شيخنا الأستاذ- قدّس سرّه- أنّها مستفادة من الهيئة، و الأمر كما أفاده، إلّا أنّه خصّه بالجمل الاسميّة."[1] . در جملات خبریه یک چیزهایی استفاده می کنیم که در مفردات آن استفاده نمی کنیم ، این جملات ترکیبیه عناصری هستند که وضع شدند برای همین و در ادامه مرحوم آیت الله خوئی (ره) می گویند استاد ما مرحوم نائینی (ره) خصوصیات در هیئت ترکیبیه را اختیار کرده است . و این خصوصیات که شما در هیئت ترکیبیه می گوید در جملات فعلیه هم هست . پس همان طور که مفردات وضع دارد و دلالتش بالوضع است هیئات ترکیبیه هم دلالتش بالوضع است .

بیان نظر مرحوم نائینی : در کتاب اجود التقریرات که برای درس اصول مرحوم نائینی (ره) می باشد که توسط مرحوم آیت الله خوئی (ره) نوشته شده است در جلد یک صفحه 32 مرحوم نائینی (ره) در بحث خارج اصول فرمودند : " الأمر الثالث في ان للمركبات وضعاً أم لا(و المراد من وضع المركبات (هو) وضع الهيئات التركيبية الاسمية في الكلام العربي [1] كزيد قائم فانه وقع النزاع في ان الموضوع للربط الكلامي (هل هو الإعراب) كما ذهب إليه بعض‌ "[2] در امر سوم که در اصول بیان می کنیم آیا در مرکبات وضعی است یا نیست ؟ و منظور ما از وضع مرکبات که همان وضع دوم است وضع هیئات ترکیبیه در جملات اسمیه می باشد مثل "زید قائم" بلعکس نظر دیگران ، علاوه بر مفردات در مرکبات در جمله های اسمیه فقط ، مرحوم آیت الله خوئی (ره) در ذیل این کتاب نظر خود را بیان کردند و نوشته اند که این وضع دومی که در هیئت ترکیبی گفتیم چرا استاد ما مرحوم نائینی (ره) مخصوص جمله های اسمیه می داند ؟ نه ، این هیئت های ترکیبیه خصوصیاتی است که استفاده می شود در جملات حتی در فعل و هیئت فعل .

وضع در جملات : هر جمله ای دارای دو وضع است یک وضع برای مفردات و یک وضع برای هیئت ترکیبیه می باشد .

نظر مختار ما : نظر ما هم همین است که اکثر فقها هم همین را می گویند و این که هیئات ترکیبیه را فقط به جملات اسمیه منحصر کنیم و بگوییم وضع دوم فقط برای جملات اسمیه است نمی توانیم بزنیم .