درس خارج اصول احمد فرخ‌فال

موضوع: الفاظ/كيفية استعمال المجازي /بیان نظر فقها

رد بر ادعای در رای معاصرین و متاخر متاخرین توسط آیت الله مظاهری : آیت الله مظاهری بعد از بیان این 4 مبنا و قول می فرمایند : این ادعایی که در رای معاصرین و متاخرمتاخرین مطرح شد و این ادعای حقیقت ادعایی در مجاز و رای و مبنای آیت الله بروجردی ، این ادعای کلیت را در این 2 رای آخر ادعاهای محکمی نیست چون خیلی از مواقع لفظ استعمال شده در مجاز با وجود یک قرینه و این حقیقت ادعایی هم وجود ندارد منظور این که شما یک حقیقتی را ادعایی درست نکردید ولی شما کلی همه مجازات را می خواهید این حرف را بزنید .

توضیح مجازات : آیت الله مظاهری می فرمایند : آنچه که در مجازات می بینیم این است که لفظ استعمال شده و اراده شده در غیر معنای موضوع له است و این به وسیله قرینه ای بوده که مطابقت دارد با طبع محاوره ای زمان و اقتضا کرده و بر اساس آن با این قرینه لفظ در غیر موضوع له استعمال شده است ، آیت الله مظاهری می فرمایند و این که می بینید مرحوم امام خمینی (ره) قول سوم را قبول کرده اند و در معنای مجازی آمده اند و معتقد به یک حقیقت ادعایی شده اند و این در واقع بخواهد این طور تلقی شود که استعمال لفظ در غیرماوضع له نه واقعا استعمال لفظ در معنای حقیقی شده و نه مجازی ، چون حقیقی در معنای موضوع له است و باید بالوضع دلالت می کند لفظ برمعنی و اینجا بالوضع دلالت نکرده است پس حقیقت نیست و مجاز هم نیست چون شما یک حقیقت ادعایی درست کردید و اینکه ما با پذیرش مبنای مرحوم سکاکی و مبنای مرحوم امام خمینی(ره) بخواهیم حرکت کنیم و در مجازات نه واقعا معنای حقیقی بالوضع بشود و نه واقعا مجاز به این معنی بشود که غیر موضوع له بلکه یک حقیقت ادعایی درست کنیم و نتیجه این شود که لاحقیقیت و لا مجاز ، و این را آیت الله مظاهری در اختیار خود خواننده قرار می دهند .

نظر استاد فرخ فال : این مطالب را آیت الله مظاهری بیان کردند و نتیجه این می شود که مبنای سوم و چهارم را رد می کنند و نظر مرحوم آخوند خراسانی(ره) را تایید می کنند و حمایت می کنند ، به نظر می رسد قول مرحوم آخوند خراسانی(ره) را پذیرفته اند .

نظر استاد فرخ فال : اگر بگویید به قرینه است و هیچ ربطی به طبع ندارد این حرف سنگینی است و پذیرفته نیست ، این که می گویید استعمال لفظ در غیر موضوع له باطبع است این باطبع یا از قرینه حالیه و یا مقالیه باید معلوم شود و باید احراز کنیم که این استعمال را طبع محتوره اجازه می دهد و ولو تصریح نکنیم بالاخره قرینه حالیه است ، این حقیقت ادعایی که مرحوم سکاکی می گوید واقعا در یک نوع از استعارات آمده حقیقت ادعای درست کرده و این هم نمی شه در همه جا این حرف را زد و این هم که معنای حقیقی پلی بر معنای مجازی است در همه این صورت ها اتفاق می افتد ، این معنای مجازی نیست . در صورتی که معنای مجازی استعمال لفظ در غیر موضوع له است و بالقرینه است و طبع هم باید اجازه دهد و ما جمع اینها معتقد هستم .

نظر استاد فرخ فال : بنابراین از نظر ما تعریف معنای حقیقی: این است که استعمال لفظ در معنای بالوضع چه تعینی و چه تعیینی این معنای حقیقی است اما مجاز استعمال لفظ در غیر موضوع له در صورتی که طبه محاوره اجازه دهد و قرینه ای در کار باشد .