درس خارج اصول احمد فرخ‌فال

موضوع: مباحث الفاظ/مبادی علوم /اجزاء علوم

اصه مباحث گذشته

اجزا علوم سه چیز است (موضوع و مسائل و مبادی)

موضوع را مرحوم آخوند خراسانی (ره) فرمودند همان موضوع مسائل است منظور همان مباحث اوامر و نواهی و قواعد فقهیه و اصول عملیه و تعادل و تراجیح است. و همین موارد موضوع علم هم است.

جزء سوم علوم که مبادی است در این جا چیست: مبادی یک وقت مبادی تصوریه است وگاهی مبادی تصدیقیه است.

شما در علم اصول یک موضوع داشتید یک مسائل داشتید، موضوع همان موضوعی است که محمولات را به او حمل می کنید آیا شرط مفهوم دارد یا ندارد؟ شرط می شود موضوع مفهوم می شود محمول. اینجا شناخت موضوع و محمول را می گویند شناخت تصوریه.

مثال: قاعده تجاوز حُجت است مثل اینکه داری نماز میخونی از وقت تکبیره الحرام گذشت الان شک شده که آیا تکبیر گفته شده یا نشده می گویند اینجا تجاوز از محل آن وظیفه شده و قاعده یَد حُجت و قاعده فراق حُجت است، حُجتً یعنی لازم نیست برگردی.

در شکیات گفته می شود قبل سجده شک کند باید این کار شد بعد سجده شک کند باید این کار را انجام بدهد این ها همه مقام تصور است.

تعریف مبادی تصدیقیه:

ادله ای است که برای حمل محمول به موضوع در هر علمی به کار گرفته می شود. شما به چه استدلالی گفتی قاعده ید حجت است آن استدلال ها را می گویند مبادی تصدیقیه.

مطلب اول مرحوم آخوند خراسانی (ره) نفس موضوع را معلوم کرد گفت موضوع آن است که محمولاتش هیچ واسطه داخلش نخورد. نظر مشهور را هم بیان کردیم در معنای موضوع.

مطلب دوم مرحوم آخوند خراسانی (ره) موضوع هر علم موضوع مسائلش است

مطلب سوم مرحوم آخوند خراسانی (ره) مسائل همه ای قضایایی است که لقرض واحد در یک علم جمع می شود و لقرض حفظ لسان در نقد جمع می شود و لقرض البلاغه در معانی بیان جمع می شود و لقرض استنباط الاحکام و الفروع در اصول جمع می شود، این قضایا می شوند مسائل و این مسائل هم موضوع و هم محمول داخلشان است.

تا اینجا کلیت مباحث را از نظر مرحوم آخوند خراسانی (ره) بیان کردیم.

مرحوم شیخ الرئیس بو علی سینا و صدر متالهین و عده ای از فلاسفه و حتی بعضی از متکلمین به مرحوم آخوند خراسانی (ره) اشکال کرده اند؟ گفتند شما (مرحوم آخوند خراسانی (ره)) گفتی موضوع هر علم موضوع مسائلش است و باید هیچ واسطه ای داخلش هم نخورد، از فرض وجود کلام تو نفی آن ثابت می شود.

موضوع هر علم موضوع مسائل است و موضوع تعریفش این است که محمول بر او وضع شود و حمل شود بدون واسطه، منظور این است که محمولش از ذاتیات آن باشد.

اشکال: این موضوع علم که موضوع مسائل است آیا محمولاتش واسطه خورده یا نخورده! اگر بگویند واسطه نخورده. اگر بگویند واسطه نخورده می گویم ادله ای که برای آن می آوریم در قضایا مگر واسطه نیست؟

ممکن است در دفاع از صدرمتالهین و رد بر مرحوم آخوند خراسانی (ره) به شما این اشکال بشود و این اشکال بر شما وارد است.

بعضی از فقهای معاصر آمدند از مرحوم آخوند خراسانی (ره) دفاع کردند که اتفاقا مرحوم آخوند خراسانی (ره) جواب همین اشکال را و حرف را داده است، می گویند مرحوم آخوند خراسانی (ره) نگفته که این موضوع این علم قبل از اینک موضوع علم بشود موضوع مسائله است و تا بعد شما بگویید آنجا مبادی تصدیقیه هست و... مرحوم آخوند خراسانی (ره) گفته این همان است نه اینکه قبلش آن است، حقیقت مطلب هم همین است

و لذا این حایت بعضی از فقها یک دفاع درستی از مرحوم آخوند خراسانی (ره) می باشد و اینجا هیچ واسطه ای نخورده است و موضوع بلاواسطه بالروض است و عینا موضوع مسائل عینا همان موضوع مسائل است

اشکال: آیا مبادی تصدیقیه واسطه نیست. ادله ای که آورده می شود برای حمل حجتً برای قاعده ید این قاعده ید هم موضوع مسائل است و هم موضوع علم است. وقتی میگی حجت آیا مبادی تصدیقیه را مطرح نمیکنی؟ می گوید مبادی تصدیقیه استدلال بر حقانیت و وجود یک شئی است واسطه نیست مثال زید انسان، این زید انسان، آیا حرف شما وحی منزل است یا استدلال دارید. استدلال را بگویید. و استدلالی که می آورید می شود مبادی تصدیقیه.

توضیحات واسطه: نظر استاد

گاهی واسطه در عروض است مثال به واسطه آتش حار را بر ماء حمل کردم

گاهی واسطه در ثبوت است مثال استدلال محمول و موضوع را اثبات کنی برای حمل

گاهی واسطه در اثبات است مثال حد وسط را در قضیه و کبری و صغری را گویند

فرق بدیهیات و غیر بدیهیات: در بدهیات باید خیلی زود منطبق شوید ولی در غیر بدیهیات باید استدلال بیاورید.

این کلیت مطالب بود اما مصداق سخنانی هست که ان شاءالله در جلسات آینده خواهیم گفت.