درس خارج فقه احمد فرخ‌فال

موضوع: ولاية الفقيه/تعامل با مردم /هشدارهای حضرت به حاکم

در جلسات گذشته عرض شد که امیرالمومنین علی علیه السلام در حکمی که به مالک اشتر برای حکم رانی در مصر دادند انواع تعاملات یک حاکم اسلامی را تبیین فرمودند تعاملات حاکم اسلامی نسبت به همه آنچه که نسبت به اقشار جامعه باید انجام دهد و شروع کردیم به آنچه که حضرت هشدار دادند به مالک اشتر از اینکه مبادا خون به ناحقی را بریزی که اگر از روی عمد باشد قصاص می شود و اگر از روی غفلت باشد عذر خواهی کنی و دیه آن را پرداخت کنی و در هشدار دیگری حضرت می فرمایند مالک ، حاکم اسلامی باید دست از خودپسندی بکشد و خودش را وقف برای خدمت به جامعه کند . می فرمایند :

توضیح و نظر استاد : بپرهیز از خودپسندی در مقابل مردم و هیچ وقت از یک اطمینانی که از ناحیه اعجاب برای تو حاصل شده در مقابل مردم نایست و کنار بگذار ، (وَالثِّقَةَ ، وَحُبَّ عطف به وَالاْعْجَابَ است ) ، و پرهیز کن از علاقه خودت به ستایش مردم که تو را ستایش کنند ، اینها از بدترین فرصت هایی است که شیطان در نفس خود متعهد شده جلو مومنین را بگیرد و مومنین را مبتلا کند ، برای اینکه نابود کند شیطان آنچه که از احسان محسنین و حاکمان اسلامی است .

وَإِيَّاكَ وَالْمَنَّ عَلَى رَعِيَّتِكَ بِإِحْسَانِكَ، أَوِ التَّزَيُّدَ فِيَما كَانَ مِنْ فِعْلِكَ، أَوْ أَنْ تَعِدَهُمْ فَتُتْبِعَ مَوْعِدَكَ بِخُلْفِكَ، فَإِنَّ الْمَنَّ يُبْطِلُ الاْحْسَانَ، وَالتَّزَيُّدَ يَذْهَبُ بِنُورِ الْحَقِّ، وَالْخُلْفَ يُوجِبُ الْمَقْتَ عِنْدَ اللهِ وَالنَّاسِ. [1] قَالَ اللهُ تَعَالى : ﴿كَبُرَ مَقْتاً عِنْدَ اللهِ أَنْ تَقُولُوا مَا لاَ تَفْعَلُونَ﴾[2]

توضیح و نظر استاد : هشداری دیگری هم حضرت می دهند بر اینکه منت سر مردم نگذارند و اجتناب کن از منت گذاری بر مردم خود بوسیله احسانی که کرده ای و یا اینکه بخواهی بزرگ بشماری خدمتی که به آنها کرده ای و از این کار اجتناب کن و بپرهیز که به مردم وعده بدهی و بلافاصله مردم بفهمند خلف وعده کرده ای ، تو یک خدمتی که به مردم کرده ای چرا منت میگذاری و این منت گذاری احسان تو را خراب می کند و

نورانیت این کار بزرگ را این بزرگ بینی از بین می برد ، بخاطر اینکه خلاف وعده عمل کردن مورد خشم خداوند و مردم است همانطور که خدا در سوره صف آیه 3 فرمودند که چه بسیار و زیاد خشمی است نزد خدا این که تو بگویی آن چه را که انجام نمی دهی .

( در این قسمت استاد نکاتی را در مورد کلمه "کبرمقتا" بیان کردند که توصیه می شود به فایل صوتی مراجعه شود)

وَإِيَّاكَ وَالْعَجَلَةَ بِالاْمُورِ قَبْلَ أَوَانِهَا، أَوِ التَّسَقُّطَ (السَناقط ـ التثبّط) فِيهَا عِنْدَ إِمْكَانِهَا، أَوِ اللَّجَاجَةَ فِيهَا إِذَا تَنَكَّرَتْ، أَوِ الْوَهْنَ عَنْهَا إِذَا اسْتَوْضَحَتْ. وَضَعْ كُلَّ أَمْر مَوْضِعَهُ، وَأَوْقِعْ كُلَّ أَمْر مَوْقِعَهُ.[3]

توضیح و نظر استاد : یکی دیگر از هشدارهایی که امیرالمومنین علی علیه السلام مطرح می کنند هشدار از شتاب زدگی است در امر حکومت و حاکمیت اسلامی ؛ در امر حکومت داری قبل از اینکه وقت هر چیزی برسد اجتناب کن از عجله و نه قبل از رسیدن وقتش عجله کن و بخواهی به زور انجام بدهی کما اینکه اگر تو سستی کنی در این امور و وقتی که وقتش رسیده آنجا هم سستی نکن ، وقتی معلوم نیست و حقیقت مشخص نیست چرا اصرار داری و لجاجت می کنی و کوتاهی نکن وقتی موضوع روشن است تا فرار کند ، هر چیزی را به جای خود انجام بده . در ادامه حضرت آخرین هشدار را می دهند که چون ابتدای بحث هست بماند برای جلسه بعد .