درس خارج فقه احمد فرخ‌فال

موضوع: ولاية الفقيه/الحكم الولائي /تعامل با مردم

در تبیین تعاملات حاکم اسلامی با رعیت و با ملت و جامعه خود امیرالمومنین علی علیه السلام سفارشی را به مالک اشتر در ارتباط به همه طبقات جامعه بیان کردند ، در ارتباط با تعامل حاکم با عموم مردم بیان شیوایی را حضرت دارند :

وَ لَا تَدَعْ تَفَقُّدَ لَطِيفِ أُمُورِهِمُ اتِّكَالًا عَلَى جَسِيمِهَا فَإِنَّ لِلْيَسِيرِ مِنْ لُطْفِكَ مَوْضِعاً يَنْتَفِعُونَ بِهِ وَ لِلْجَسِيمِ مَوْقِعاً لَا يَسْتَغْنُونَ عَنْهُ وَ لْيَكُنْ آثَرُ رُءُوسِ جُنْدِكَ عِنْدَكَ مَنْ وَاسَاهُمْ‌ فِي مَعُونَتِهِ وَ أَفْضَلَ‌ عَلَيْهِمْ مِنْ جِدَتِهِ بِمَا يَسَعُهُمْ وَ يَسَعُ مَنْ وَرَاءَهُمْ مِنْ خُلُوفِ‌ أَهْلِيهِمْ حَتَّى يَكُونَ هَمُّهُمْ هَمّاً وَاحِداً فِي جِهَادِ الْعَدُوِّ [1]

توضیح استاد : مبادا که بگویی من کارهای بزرگ برای ملت خود کردم و غافل بشوی و رها کنی دل جویی مردم را در امور جزئی و امور غیر کلان ، مالک تو باید هم در امور کلان تفقد کنی و هم در امورغیر کلان و متعارف مردم ، رها نکن دل جویی امور عادی مردم را بخاطر آن دل جویی های کلان دل جویی در امور عادی آنها را رها نکن چون آن دل جویی کلان نیاز آنهاست و اما این دل جویی مسائل جزی و عادی برای آنها شرین است ، وقتی این امور جزئی و پایین را مورد محبت قرار دادی از خود با اینها ، به دل آنها می نشیند و لذت می برند . وقتی می خواهی فرماندهان برای امور نظامی بگذاری افرادی را قرار بده که به زندگی جنود و نیروهای نظامی برسند ، و با فضیلت ترین باشد و از کوشش و تلاش و فداکاری باید در قلب اینها قرار داشته باشد که هم خوب به اینها برسد و هم عقبه این نیروهای نظامی یعنی والدین و اطرافیان آنها را هم مورد تفقد قرار دهد و به آنها هم برسد ، این رسیدی به اینها باید طوری باشد که دغدغه این نیروی نظامی فقط و فقط جهاد باشد .

فَإِنَّ عَطْفَكَ عَلَيْهِمْ يَعْطِفُ قُلُوبَهُمْ عَلَيْكَ وَ إِنَّ أَفْضَلَ قُرَّةِ عَيْنِ الْوُلَاةِ اسْتِقَامَةُ الْعَدْلِ فِي الْبِلَادِ وَ ظُهُورُ مَوَدَّةِ الرَّعِيَّةِ و إِنَّهُ لَا تَظْهَرُ مَوَدَّتُهُمْ إِلَّا بِسَلَامَةِ صُدُورِهِمْ وَ لَا تَصِحُّ نَصِيحَتُهُمْ إِلَّا بِحِيطَتِهِمْ‌ عَلَى وُلَاةِ [أُمُورِهِمْ‌] الْأُمُورِوَقِلَّةِ اسْتِثْقَالِ دُوَلِهِمْ، وَتَرْكِ اسْتِبْطَاءِ انْقِطَاعِ مُدَّتِهِمْ. فَافْسَحْ فِي آمَالِهِمْ، وَوَاصِلْ فِي حُسْنِ الثَّنَاءِ عَلَيْهِمْ، وَتَعْدِيدِ مَا أَبْلَى ذَوُو الْبَلاَءِ مِنْهُمْ; فَإِنَّ كَثْرَةَ الذِّكْرِ لِحُسْنِ أَفْعَالِهِمْ تَهُزُّ الشُّجَاعَ، وَتُحَرِّضُ النَّاكِلَ، إِنْ شَاءَ اللهُ.[2]

توضیح استاد : ای مالک این گونه افرادی را وقتی تو قرار دادی و به آنها رسیدگی کردی ، این موجب رقیق شدن قلب و دل آنها به تو می شود ، بالاترین چشم روشنی حاکمان در جامعه استقرار عدالت است و کاری بکند که مردم او را دوست داشته باشند و او را لعن و نفرین نکنند ، سلامت سینه داشته باشند و قلب و دل آنها از تو راضی باشد ، مشاوره های آنها وقتی اتفاق می افتد که آنها مثل پروانه دور تو بچرخند و سنگین نکرده باشند شانه های مردم را دولت ها یعنی این سیستم ها و قوانینی که می گذاری بار اینها را سنگین نکند ، کُند نکنی آن مدتی را که اینها رعیت تو هستند یعنی کاری کنی که مردم بگویند چه زود مدیریت این تمام شد نه اینکه از رفتن تو خوشحال شوند و در رساندن مردم به آرزوهایشان آنها را کمک کن و از مردم تعریف و تمجید کن ، "مرحوم امام خمینی (ره) و رهبری را ببینید چقدر از مردم تعریف می کنند" ، خیلی آنها را مواظبت کن و کارهای مهم آنها را شمارش کن ، و وقتی این شجاعت ها و مجاهدت های این ها را در جامعه بیان می کنی باعث افتخار او می شود و انگیزه سازی می کند و ترسوها هم احساس شرمندگی می کنند .