درس خارج فقه احمد فرخ‌فال

موضوع: ولاية الفقيه/الحكم الولائي /مصداق در انتخاب فرماندهان نظامی

خلاصه جلسه گذشته :

امیرالمومنین علی علیه السلام در بیان انواع تعاملات حاکمیت اسلامی مالک اشتر را سفارش فرمودند که فَوَلِّ مِنْ جُنُودِكَ أَنْصَحَهُمْ فِي نَفْسِكَ لِلَّهِ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِإِمَامِكَ وَ [أَطْهَرَهُمْ‌] أَنْقَاهُمْ جَيْباً وَ أَفْضَلَهُمْ حِلْماً[1] فرمودند اناصری را که از بین نظامیان خود انتخاب می کنی برای مسئولیت و فرماندهی بر نظامیان باید انصح آنها باشند انصح برای خدا و رسول خدا و امام تو که ولی امر حاضر است یعنی نصایح و گفتمان و هدایت و راهنمایی و مشورت آنها جنبه خدایی و سنت رسول خدا و رعایت سنت خدا و حمایت از ولی امر خود را داشته باشند ، این کلیت و شاخص و مفاهیم بود و شاخص را امام بیان کردند در ادامه امام علیه اسلام وارد مصداق می شوند .

مِمَّنْ يُبْطِئُ عَنِ الْغَضَبِ وَ يَسْتَرِيحُ إِلَى الْعُذْرِ وَ يَرْأَفُ بِالضُّعَفَاءِ وَ يَنْبُو عَلَى الْأَقْوِيَاءِ وَ مِمَّنْ لَا يُثِيرُهُ الْعُنْفُ[2]

توضیح استاد : می دانی چه کسانی انصح و انقاه و افضل هستند کسانی که بطیع و کُند هستند در غضب یعنی فوری غضبناک نمی شوند و الا سلاح و قدرت در اختیار اوست و اگر غضب ناک شود به ضرر است و خیلی راحت عذر افراد را قبول کند ، با ضعفاء با رأفت برخورد کند و مالک فرمانده شجاعی را انتخاب کن که با کسانی که از موضع قدرت می خواهند در مقابل نیروهایی نظامی بایستند برخورد قوی بکند ، "عنف" یعنی درشتی و پرخاش ، یعنی فرماندهی را انتخاب کن که وقتی رعیت با او درشتی و پرخاش می کند به این فرمانده ، این فرمانده هم با پرخاش با او برخورد کند و نباید از قدرت خود استفاده کند و او را مجازات کند بابت پرخاشگری بلکه مجازات برای کسی است که متهم است و جرم او ثابت شده باشد نه کسی که پرخاشگری کرده است .

وَ لَا يَقْعُدُ بِهِ الضَّعْفُ ثُمَّ الْصَقْ بِذَوِي الْمُرُوءَاتِ وَ الْأَحْسَابِ وَ أَهْلِ الْبُيُوتَاتِ لصَّالِحَةِ وَ السَّوَابِقِ الْحَسَنَةِ ثُمَّ أَهْلِ النَّجْدَةِ وَ الشَّجَاعَةِ وَ السَّخَاءِ وَ السَّمَاحَةِ[3]

توضیح استاد : وقتی با یک دشمن قوی روبرو می شوند و ضعف هایی که در تشکیلات هست آنها را زمین گیر نکند ببینید این آیه را ﴿کَم مِن فِئَهٍ قَلیلَهٍ غَلَبَت فِئَهً کَثیرَهً﴾ [4] پیغمبر به مسلمانان بگو ضعف هایی که دارید موجب زمین گیر شدن شما نشود ، "مروءات" یعنی خانواده های ریشه دار "أحساب" یعنی خانواده های دارای حسب و نصب ، یعنی جذب کن افرادی را که دارای خانواده با اصالت و با حسب و نصب هستند نه افرادی که معلوم نیست کی هستند و از کجا آمدند و قبلا با اجانب بودند ، با خانواده های صالح مستحکم برقرار کن و با خانواده های مشکل دار ارتباط برقرار نکن ، و کسی را که آورده ای و ارتباط با او برقرار کردی سوابق او مشکل دارد می گوید مصلحت این است با این کار کنم حضرت می گویند این کار را نکن این دارای سوابق کیفری است و سوابق او حسنه نیست و با اهل پارسا و با تقوا و شجاع ارتباط برقرار کن و کسانی که با سخاوت و گشاده روی با مردم برخورد کنند و بلند نظر باشند .

فَإِنَّهُمْ جِمَاعٌ‌ مِنَ الْكَرَمِ وَ شُعَبٌ‌ مِنَ الْعُرْفِ‌ ثُمَّ تَفَقَّدْ مِنْ أُمُورِهِمْ مَا يَتَفَقَّدُ الْوَالِدَانِ مِنْ وَلَدِهِمَا وَ لَا يَتَفَاقَمَنَ‌ فِي نَفْسِكَ شَيْ‌ءٌ قَوَّيْتَهُمْ بِهِ وَ لَا تَحْقِرَنَّ لُطْفاً تَعَاهَدْتَهُمْ بِهِ وَ إِنْ قَلَّ فَإِنَّهُ دَاعِيَةٌ لَهُمْ إِلَى بَذْلِ النَّصِيحَةِ لَكَ وَ حُسْنِ الظَّنِّ بِكَ [5]

توضیح استاد : افراد دارای خانواده حسب و نصب و صالحه و اهل خدا ترس و شجاع و ... این ها هستند کسانی که مردم را به کرامت می رسانند و یک نظام کریمانه برای این جامعه درست کنند و اینها شعبه ها و گروه های معروف که خداوند آنها را بپذیرد را درست کنند ، وقتی افراد خوب را انتخاب کردی به امور اینها برس همان طور که پدر و مادر به فرزند خود می رسند ، بزرگ مپندار و بزرگ نشود در نفس و روح و پیش خودت چیزایی را که به اینها دادی و قوی کردی اینها را ، آن چیزی که به اینها دادی باعث نشود تحقیر شوند و کوچک شوند و این لطف و عهدی را که به اینها قول دادی انجام دهی هر چند کم باشد ، اگر چیزی به اینها دادی این موجب می شود اینها به تو محبت کنند و به تو خوب مشورت بدهند و به تو حسن ظن پیدا کنند .

ادامه باشد برای جلسه آینده ان شاءالله .