درس خارج فقه احمد فرخ‌فال

موضوع: ولاية الفقيه/ حدود ولاية الفقيه/ تعاملات حکومت و ولایت

بحث ما تعاملات حاکم اسلامی در حکومت اسلامی در نامه 53 نهج البلاغه بود و امیرالمومنین علی علیه السلام نحوه تعاملات حاکم را در جامعه و رعئیت خود به تفصیل در این نامه 53 و در حکمی که به مالک اشتر دادند بیان می کنند ، در جلسه قبل حضرت، اصول و زوایا و شرایط مشورت را مطرح کردند و فرمودند با بخیل مشورت نکن و با ترسو وحریص به دنیا و انسان با طمع مشورت نکن و نکته بعدی اینکه وزرای خود را از وزرای اشرار قبلی انتخاب نکن و این سفارشات حضرت به مالک اشتر را بیان کردیم .

أُولَئِكَ أَخَفُّ عَلَيْكَ مَئُونَةً وَ أَحْسَنُ لَكَ مَعُونَةً[1]

- توضیح استاد: امیرالمومنین علی علیه السلام وقتی فرمودند با بخیلمشورت نکن مفهوم داشت و مفهومش این بود که با انسان های سخی و انسان های با اصالت مشورت کن و با انسان های غیر عقده ای و شجاع مشورت کن و با انسان های زاهد و بی رغبت به زرق و برق دنیا مشورت کن و از انسان های غیر آلوده در حکومت های شر قبل استفاده بکن . و این استفاده از این خصوصیت های انسان های دارای حصن سابقه که گفتیم در ادامه حضرت اینها را بیان می کنند . و اینها بهترین کمک برای تو هستند و به نحو احسن به تو کمک می کنند .

وَ أَحْنَى عَلَيْكَ عَطْفاً وَ أَقَلُّ لِغَيْرِكَ إِلْفاً[2]

- توضیح استاد: بهترین نوع از عطوفت و مهربانی را برای تو درست می کنند و دلشان را به دست استکبار و صهیونیسم نمی دهند و بهترین محبت و عطوفت را به تو و اسلام می کنند و کمترین اعتنا را به غیر حاکم اسلامی یعنی به اجانب می کنند .

این بیانات چقدر متعالی و زیباست .

فَاتَّخِذْ أُولَئِكَ خَاصَّةً لِخَلَوَاتِكَ وَ حَفَلَاتِكَ[3]

- توضیح استاد: این افراد را به طور خاص در خلوت ها و جلوت ها با اینها همکاری کن و از اینها کار بخواه .

ثُمَّ لْيَكُنْ آثَرُهُمْ عِنْدَكَ أَقْوَلَهُمْ بِمُرِّ الْحَقِّ لَكَ [4]

- توضیح استاد: بهترین کسانی که مُّر حق و عدالت هستند آنها دنبال تو باشند نه اشرار ، از میان آنان افرادی که در حقگویی از همه سریع تر هستند آنها باید دنبال تو باشند و کسانی که مطابق حق و عدالت حرف می زنند آنها باید دنبال تو و در کنار تو باشند ، مبادا کسانی در کنار تو باشند که حرفشان حرف شیطان باشد .

وَ أَقَلَّهُمْ مُسَاعَدَةً فِيمَا يَكُونُ مِنْكَ مِمَّا كَرِهَ اللَّهُ لِأَوْلِيَائِهِ وَاقِعاً ذَلِكَ مِنْ هَوَاكَ حَيْثُ وَقَعَ[5]

– توضیح استاد: یعنی اینها که دور خود جمع می کنی باید کمترین مساعدت را با آنچه که مورد کراهت خداست داشته باشند یعنی باید منش این افراد حق و عدالت و حق گویی و حق بینی باسد و کمترین مساعدت در آنچه که کَرِهَ الله است را داشته باشند ، بله اینها معصوم نیستند اما لغزش اینها باید کمتر باشد ، چه خوشت بیاد چه خوشت نیاد ، حرف حق را بزنند چه خوشحال شوی و چه ناراحت شوی ، یعنی مطابق با هوای نفس تو باشد یا نباشد .

اصول روابط اجتماعی حاکم اسلامی : در ادامه حضرت اصول روابط اجتماعی حاکم اسلامی را بیان می کنند .

وَ الْصَقْ بِأَهْلِ الْوَرَعِ وَ الصِّدْقِ ثُمَّ رُضْهُمْ‌ عَلَى أَلَّا يُطْرُوكَ وَ لَا يَبْجَحُوكَ‌ بِبَاطِلٍ لَمْ تَفْعَلْهُ[6]

– توضیح استاد: یعنی تا می توانی ارتباط خود را با اهل صداقت و راست گویی وبا تقوا با این گروه ها پیوند بزن و ارتباط برقرار کن ، با افراد اراجیف و اهل شیطان و استکبار وشکم هایی که از حرام پر شده ، و تو ارتباط با اطرافیان باید سازنده هم باشی و درست پرورش بده اطرافیان خودت را که تو را ستایش نکند ، مالک تو اهل باطل نیستی ولی اگر اطرافیانت را تذکر ندهی روزی برسد که تو را به باطلی که تا حالا انجام نداده ای می کشانند .