< فهرست دروس

درس خارج اصول استاد محسن فقیهی

98/11/29

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: مباحث الفاظ/وضع /حقیقت شرعیه

 

خلاصه جلسه گذشته: در جلسه گذشته به بحث صحیح و اعم رسیدیم. بحث صحیح و اعم شبیه بحث حقیقت شرعیه است و برخی اصرار دارند که ثمره‌ای بر این بحث مترتب نیست و برخی نیز اصرار دارند که این بحث ثمرات زیادی دارد. برای حل شدن این مساله نیاز است که بحث صحیح و اعم را بفهمیم و ببینیم که کدام‌یک از اقوال موجود در مساله صحیح است و پس از انتخاب قول حق، متوجه می‌شویم که ثمراتی دارد یا نه. لذا یکی از نکات در اینجا این است که بحث صحیح و اعم در الفاظ عبادات است یا در بحث معاملات هم وجود دارد؟ در بحث حقیقت شرعیه نیز همین را بحث می‌کردیم که منحصر در الفاظ عبادات است یا در معاملات هم هست؟ عبادات و معاملات به چه معناست؟ عبادات یعنی چیزهایی از طرف شارع که نیت در آن‌ها برای ما شرط است و انجام آن بدون قصد قربت، فایده‌ای ندارد. وضو، غسل، تیمم، نماز، خمس، زکات و... عبادت است و نیازمند قصد قربت است. سؤال اول: این موارد عبادت است یا نه؟: سجود، رکوع، غسل و مسح سر یا پا. سؤال دوم: معنای لغوی و اصطلاحی سجود، رکوع و مسح متفاوت است یا نه؟ اگر جواب این دو سؤال را بدهید، یکسری مسائل در اینجا حل می‌شود. مرحوم سید مجاهد می‌فرماید: «إعلم أنّ ألفاظ العبادات- و هي التي تتوقّف صحّتها على النيّة- على قسمين: أحدهما: ما كان باقياً على المعنى الأصليّ و لمينقل إلى المعنى المستحدث الطاري؛ كلفظ السجود و الركوع و الطمأنينة و الغسل و المسح. و الآخر: ما كان منقولاً في لسان الشرع إلى معنى جديد حادث باعتبار الشرع؛ كلفظ الصلاة و الحجّ و الصوم الموضوع في اللغة لمعنى و في زمان النبيّ (ص) و الأئمّة (ع) لمعنى آخر مربوط بالشريعة»[1] . ایشان تعدادی مثال بیان کرده‌اند: یکی از آن‌ها سجود است که معنای لغوی‌اش است. آیا معنای لغوی سجود با معنای شرعی سجود فرق دارد؟ بله. سجود شرایط خاصی دارد و قصد قربت در آن شرط است ولی در سجود لغوی شرط نیست. در رکوع، مسح و غسل نیز همین‌طور است. معنای لغوی و اصطلاحی این‌ها متفاوت است. مرحوم سید مجاهد می‌فرمایند که الفاظ عبادات دو قسمند:

    1. الفاظی که همان معنای اصلی را دارند و فرقی نکرده‌اند و به معنای جدید نقل داده نشده‌اند؛ مانند سجود، رکوع و... . به نظر ما مثال‌های ایشان اشکال دارد و معنای لغوی و اصطلاحی این الفاظ، باهم متفاوت است و لااقل در شریعت اسلام در این‌ها قصد قربت لازم است ولی در معنای لغوی قصد قربت نمی‌خواهند.

    2. الفاظی که در لسان شارع به معنای جدید حادث به اعتبار شرع نقل داده شده‌اند. قسمت دوم درست است ولی در مورد قسمت اول گفتیم که به نظر ما اشکال دارد. پس از این مطالب مشخص می‌شود که یکی از بحث‌های مهم صحیح و اعم، در عبادات است که آیا در جایی که نیت و قصد قربت شرط است، الفاظ رکوع، سجود و... بر صحیح حمل می‌شود یا بر اعم از صحیح و فاسد؟


BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo