درس خارج فقه استاد محسن فقیهی

موضوع: غیبت / مستثنیات غیبت

پس گاهی غیبت کردن برای غیبت کننده مصلحت دارد، گاهی هم غیبت کردن برای غیبت شونده مصلحت دارد و غیبت شونده نجات پیدا می‌کند و گاهی هم به نفع شخص ثالثی است، شخص بی‌گناهی را به یک جرم‌گرفته‌اند و من می‌دانم که چه کسی آن جرم را مرتکب شده، باید بگویم، درست است که غیبت کرده‌ام ولی بی‌گناهی را نجات داده‌ام. لذا مرحوم شیخ انصاری می‌فرماید: اگر غیبت یک مصلحت قوی داشته باشد که از مفسده غیبت اقوی باشد، برای غیبت کننده یا غیبت شونده یا شخص ثالث، در این صورت غیبت جایز است.[1]

محقق خویی به مرحوم شیخ اشکال می‌کند که: ما به‌عنوان اولی بحث می‌کنیم؛ یعنی غیبت به‌عنوان اولی حرام است و کسی نمی‌تواند غیبت کند و گناه کبیره است و استثناهایی وجود دارد که در روایات ذکرشده است، شخصی می‌خواهد ازدواج کند و برای تحقیق نزد شما می‌آید؛ «نصح المستشیر» این مورد روایت است. محقق خویی می‌فرماید: مواردی که ازنظر روایات استثنا شده را بیان کنید نه اینکه بگویید هر جا مصلحت اقوی وجود داشته باشد، غیبت جایز می‌شود؛ این بحث دیگری است و مناسب اینجا نیست. این قانون، حکم ثانوی است ولی در اینجا بحث از احکام اولیه و موارد استثنای غیبت است.

به نظر ما فرمایش شیخ انصاری فرمایش خیلی عالی است و درست است و اشکال محقق خویی وارد نیست. مرحوم شیخ توجه دارند که یک سری روایت واردشده و مستثنیات غیبت را بیان کرده و یک جاهایی است که مورد روایت نیست، یک سری مسائل سیاسی، مسائل اجتماعی، فرهنگی و خانوادگی وجود دارد که در روایات نیامده ولی نیاز به قانون عقل دارد که اقوی المصلحتین را پیدا کند و مفسده و مصلحتش را پیدا کند و با ترازوی عقل بسنجد، اگر روایت داریم، روایت را ملاحظه کند و تشخیص دهد که کدام مصلحت اقوی است. این یک قانون کلی است و به خاطر همین قانون است که اسلام پاسخگوی تمام مسائل است و نظم منطقی به همه امورات می‌دهد. در مورد پرداخت خمس که وجوهات را به این شخص بدهیم که نیازمندتر است یا به شخصی که به ما نزدیک‌تر است و یا در اعطای مقام به اشخاص که به هر کس که لایق‌تر است باید اعطا شود و در سایر مسائل این قانون اهم و مهم بر شما حاکم می‌شود و مسئولیت شدیدی به عهده شماست البته این مسئولیت باعث اصلاح جامعه می‌شود.