< فهرست دروس

درس تفسیر استاد الهي زاده

91/03/06

بسم الله الرحمن الرحیم

 موضوع: تفسیر آیات 83و84
 «وَ إِذا سَمِعُوا ما أُنْزِلَ إِلَى الرَّسُولِ تَرى‌ أَعْيُنَهُمْ تَفيضُ مِنَ الدَّمْعِ مِمَّا عَرَفُوا مِنَ الْحَقِّ يَقُولُونَ رَبَّنا آمَنَّا فَاكْتُبْنا مَعَ الشَّاهِدينَ *وَ ما لَنا لا نُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ ما جاءَنا مِنَ الْحَقِّ وَ نَطْمَعُ أَنْ يُدْخِلَنا رَبُّنا مَعَ الْقَوْمِ الصَّالِحينَ» مائده/83و84
 تناسب آیات
 بعد از اینکه در آیۀ 82 علت نزدیک تر بودن مسیحی ها به مسلمانها را ذکر کرد که در جامعۀ نصاری علما و رهبان و انسانهای با تقوی وجو د دارد و ویژگی جامعه ای که دارند این است که نسبت به حق استکبار نمی ورزند و متواضع اند، در آیۀ 83 به عملکرد مسیحی هایی که این ویژگی ها را دارند اشاره می کند که هنگامی که این نصاری آیات قرآن را شنیدند کاملاً محسوس است که چشمانشان پر از اشک می شود به گونه ای که وقتی اشکها فرو می ریزد، گویا خود چشم فرو می افتد. اشک همراه با خود تصویر چشم را پایین می آورد. این اشک ریشه در معرفت دارد مِمَّا عَرَفُوا و این معرفت شناخت حق است.
 درخواست اول نصاری، همراهی با شاهدان
 دراین آیات دو گفتار از نصاری نقل شده، گفتار اول آنها با خداست «رَبَّنا آمَنَّا فَاكْتُبْنا مَعَ الشَّاهِدينَ» و سخنی هم با خود دارند که در آیۀ 84 مطرح شده «وَ ما لَنا لا نُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ ما جاءَنا مِنَ الْحَقِّ». برای این که یکدیگر را توصیۀ جمعی می کنند بقیۀ آنها هم به راه می آیند. سخن آنها با عده ای است که پیشتاز نیستند. یقولون: می گویند، مضارع بودن این فعل سیرۀ مستمرۀ آنها را می رساند. رَبَّنا اعتراف به ربوبیت اجتماعی خداست. همچنان که ربی ربوبیت فردی، رب العالمین ربوبیت جهانی، رب السماوات و الأرض ربوبیت کیهانی و تکوینی می باشد.
 آمَنَّا: ایمان بعد از علم است. بعد از این که نسبت به حق معرفت پیدا کردند، می گویند ایمان آوردیم. علم یعنی فهم رابطۀ موضوع و محمول. این علم وقتی به قلب انسان گره بخورد می شود التزام عملی به علم که همان ایمان است. پس ایمان التزام عملی به علم است. می گویند ما التزام عملی داریم به آنچه شناختیم. و به حقانیت کلام خدا و رسالت رسول خدا ایمان داریم. وقتی حقانیت کلام خدا را بپذیرند حقانیت رسالت رسول خدا را هم پذیرفته اند.
 فَاكْتُبْنا مَعَ الشَّاهِدينَ: فاء می فهماند که بحث بعد متفرع بر قبل است معلوم می شود شاهدان فراتر از ایمان است. تقاضای بالاتر ما این است که ما را با شاهدان محشور فرما. در مادۀ کتابت، تثبیت و ثبوت نهفته است نظیر کتب علیکم الصیام یعنی بر شما تثبیت شده بنابراین فاکتبنا یعنی ما را ثابت قدم بدار، ما را با شاهدان ثبت کن. اگر به جای حرف«مع» از «مِن» استفاده می کرد معنای آن این می شد که ما را هم ردیف شاهدان قرار بده. در آیۀ «وَ مَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَأُولئِكَ مَعَ الَّذينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ وَ الصِّدِّيقينَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحين» نساء/69 نیز از حرف مع استفاده کرده، و شرط این معیت را هم ذکر کرده که «وَ مَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَ الرَّسُولَ» هر کس کتاب و سنت رسول را اطاعت کند خدا او را جزء این گروه ها قرار می دهد. پس از ضمیمۀ این دو آیه می فهمیم که سخن آنها این بوده که خدایا به ما توفیق اطاعت از خود و از رسولت را عنایت فرما. با اطاعت خدا و رسول انسان جزء شاهدان قرار می گیرد. از حرف مع فهمیده می شود که شاهدان اصل اند و گویندگان این سخن فرع اند و طفیلی بودن را می رساند.
 الشَّاهِدينَ: جمع محلای به ال مفید عموم است و حاکی از یک جریان است. تعدد وصف بر تعدد معنا دلالت دارد اما بر تعدد مصداق دلالت نمی کند یعنی آن چهار گروه در آیۀ 69 می تواند یک مصداق داشته باشد . در آیۀ مورد بحث ما حیثیت شاهد بودن آنها فقط ذکر شده است.
 معنای «الشاهدین»
  «شهادت» یعنی نظارت مسؤولانه. ناظر بودن همراه با پذیرش مسؤولانه. هر ناظری شاهد نیست. بر نظارت شاهد ثمره ای بار است. مراد از شاهدان در اینجا یعنی گواهان بر حقانیت قرآن و رسول. دردنیا شهادت تحمل و در آخرت شهادت ادا.
 در آیۀ69 نساء که «النَّبِيِّينَ وَ الصِّدِّيقينَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحين» مطرح شده آیا این چهار گروه از لحاظ معنا متفاوتند؟ بله، نبی یعنی خبردار از وحی. رسول یعنی خبر رسان بنابراین رسول متفرع بر نبوت است. (به نظر استاد) صدّیق به معنای تصدیق کننده است. در روایات از سه نفر(امیر المؤمنین علیه السلام، حبیب نجّار و مؤمن آل فرعون) به عنوان صدّیق یاد شده است.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo