موضوع: تفسیر آیۀ 80

 «تَرى‌ كَثيراً مِنْهُمْ يَتَوَلَّوْنَ الَّذينَ كَفَرُوا لَبِئْسَ ما قَدَّمَتْ لَهُمْ أَنْفُسُهُمْ أَنْ سَخِطَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ وَ فِي الْعَذابِ هُمْ خالِدُون» مائده/80

 در آیات 78و79 مائده مسألۀ ملعون بودن کفار بنی اسرائیل مطرح شد.

 عوامل ملعون واقع شدن بنی اسرائیل

 اولین عامل دور شدن بنی اسرائیل از رحمت الهی این بود که آنان کفر ورزیدند. و این کفر به خاطر عصیان آنها بود و علت عصیان نیز اعتداء و گذشتن از مرزهای احکام و حدود الهی بود. این اعتداء ریشه در ترک نهی از منکر داشت که به صورت یک فرهنگ عمومی در آمده بود. علت ترک نهی از منکر هم این بود که خودشان هم بدکار بودند «لَبِئْسَ ما كانُوا يَفْعَلُونَ» مائده/79. اهل خلاف اول دیگران را مبتلا به خلاف می کنند بعد که زمینه فراهم شد خودشان هم مرتکب خلاف می شوند زیرا کسی که خلاف می کند ترسو است الخائن خائف. در آیۀ 80 سر این مطلب را بیان می کند که چرا به این روز افتادند که هم بدکارند و هم نهی از منکر نمی کنند. «تَرى‌ كَثيراً مِنْهُمْ...» در زمان گذشته هم که قوم بنی اسرائیل ملعون شدند تولی کفار را پذیرفتند. به جای نزدیک شدن به اهل ایمان دشمنان آنها و کافران را اولیاء خود قرار دادند چون تشابه قلوب دارند «قالَ الَّذينَ مِنْ قَبْلِهِمْ مِثْلَ قَوْلِهِمْ تَشابَهَتْ قُلُوبُهُم» بقره/118 قلبها و ایده هایشان مشابه کفار است. اما آیۀ مورد بحث مربوط به یهود زمان پیامبر است.

 پذیرش ولایت کفار توسط کثیری از بنی اسرائیل

 تَرى: فرق تری با تعلم این است که «تری» محسوس و مشهود است و از رؤیت و علم بالاتر است. در سورۀ فیل هم می فرماید: الم تر... یعنی همه خبر دارند تو هم شنیده ای و هنوز آثار آن محسوس و مشهود است. تَری كَثيراً مِنْهُمْ يَتَوَلَّوْنَ: تولی آنها محسوس و مشهود است. كَثيراً مِنْهُمْ همۀ آنها این گونه نیستند قلیلی هستند که این وضعیت را ندارند. قرآن انصاف را رعایت کرده، آنها را که فقط به این وصف متصف اند را مطرح می کند. و حکم جزء را به کل نسبت نمی دهد. َتَوَلَّوْنَ: تولی یعنی ولایت پذیری تولی و تبری که از فروع دین است یعنی ولایت پذیری و عدم گرایش به دشمنان ولایت اما اینها تولی کفار را پذیرفته بودند. بنی اسرائیل جرثومۀ نفاق اند. برای شناخت منافقین باید جریان بنی اسرائیل را به خوبی بشناسیم. آنها از سویی مدعی ایمان اند از طرف دیگر از کفار بدترند. خطری که تا قیامت اسلام را تهدید می کند جریان نفاق است چرا که خدا نسبت به خطر کفر گفته نگران نباشید، «الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذينَ كَفَرُوا مِنْ دينِكُمْ فَلا تَخْشَوْهُمْ وَ اخْشَوْن» مائده/3 بلکه از جریانهای داخلی خود بترسید. اگر جریان بنی اسرائیل مطرح شده برای این بوده که مراقب باشیم رفتارمان مثل آنها نباشد.

  تَرى‌ كَثيراً مِنْهُمْ يَتَوَلَّوْنَ الَّذينَ كَفَرُوا: پذیرش ولایت کفار اساسی ترین انحراف است. بر اساس روایات اسلام بر پنج پایه بنا شده که اساسی ترین آنها ولایت است. بنی اسرائیل در این مسأله منحرف شدند و به جای پذیرش ولایت خدا و اولیاء الله ولایت اعداء الله را پذیرفتند. سیاست ما بر گرفته از دیانت ماست. حال این که باید تولی خدا و رسول و مؤمنان را داشت آیۀ «وَ مَنْ يَتَوَلَّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ الَّذينَ آمَنُوا فَإِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْغالِبُون» مائده/56 در جریان جنگ احزاب یهودی ها علیه پیامبر پیمان شکنی کرده و با کفار و مشرکین همکاری کردند.

 لَبِئْسَ ما قَدَّمَتْ لَهُمْ أَنْفُسُهُمْ: لام حکایت از قسم داشته و تأکید را می رساند. در آیۀ 79 فرمود لَبِئْسَ ما كانُوا يَفْعَلُونَ یعنی بد عمل کردند اما در اینجا بحث را روی غضب خدا برده که بد غضبی را برای خود تدارک دیدند، یعنی کیفر به جای عمل قرار داده شده «بئس» هم تعجب و شگفتی و هم بدی را می رساند. أَنْفُسُهُمْ فاعل قدّمت است یعنی پیش فرستادند. أَنْ سَخِطَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ: این جمله تفسیر جملۀ قبل است. سخط از غضب شدید تر است یعنی بروز و ظهور غضب الهی. شادی و خشم ما نفسانی است، اما شادی و خشم خدا فعلی و عینیست رحمت برداشته شده و عذاب نازل می گردد.

 وَ فِي الْعَذابِ هُمْ خالِدُون: این جمله در اصل باید این گونه می بود که و هُم خالدون فی العذاب تقدیم جار و مجرور مفید تأکید است جار مجرور و ظرف جای مشخصی ندارد اما طبیعتاً مؤخر است. این که علاوه بر سخط عذاب را هم بیان کرده برای این است که هم در دنیا گرفتار عذاب اند هم در آخرت خلود و مکث طولانی دارند. خلود همیشه بی نهایت نیست. اینکه واژۀ خلود را برخی به بی نهایت ترجمه می کنند صحیح نیست چرا که از خلود طولانی بودن فهمیده می شود نه بی نهایت. زیرا غضب الهی محدود است و در محاصرۀ رحمت اوست «وَ رَحْمَتي‌ وَسِعَتْ كُلَّ شَيْ‌ءٍ» اعراف/156 لذا رحمت الهی می تواند بی نهایت باشد. این سخن در حد مفهوم شناسی «خلود» است و نه از منظر بحث کلامی. واژۀ ابد هم بی نهایت نیست زیرا جمع بسته می شود خلود دردنیا هم بکاررفته در حالی که دنیا فانی است.

 ضمیر«هُمْ» در تَرى‌ كَثيراً مِنْهُمْ به آیۀ 78 بر می گردد «لُعِنَ الَّذينَ كَفَرُوا مِنْ بَني‌ إِسْرائيل» یعنی بنی اسرائیل کافر.

 از این آیه بدست می آید که ولایت پذیری اولیاء الله اساسی ترین حسنات و معروف ها ست و تولی دشمنان خدا، منکرترین منکرات است.