< فهرست دروس

درس تفسیر استاد الهي زاده

91/01/23

بسم الله الرحمن الرحیم

 موضوع: تفسیرآیۀ67 (1)
 «يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكافِرين» مائده/67
 نگاه کلی به آیه
 این آیه که به آیۀ تبلیغ مشهور است ازچهار جمله تشکیل شده است:
 جملۀ اول: يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ. (شامل ندا و منادا و جواب ندا)
 جملۀ دوم: وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ. (شامل شرط و جزا)
 جملۀ سوم: وَ اللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ.
 جملۀ چهارم: إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكافِرين.
 ارتباط این جملات با همدیگر درجلسات بعدی بیان خواهد شد.
 تناسب وجایگاه آیه
  این آیه در میان دو بحث از اقامۀ دین قرار گرفته. در آیۀ قبل فرمود: «وَ لَوْ أَنَّهُمْ أَقامُوا التَّوْراةَ وَ الْإِنْجيلَ وَ ما أُنْزِلَ إِلَيْهِمْ مِنْ رَبِّهِم» مائده/66 و در آیۀ بعدش می فرماید: «قُلْ يا أَهْلَ الْكِتابِ لَسْتُمْ عَلى‌ شَيْ‌ءٍ حَتَّى تُقيمُوا التَّوْراةَ وَ الْإِنْجيلَ وَ ما أُنْزِلَ إِلَيْكُمْ مِنْ رَبِّكُمْ» مائده/68 و از آنجایی که چینش آیات وحیانی و حکیمانه است آیۀ 67 رسالت امام را مشخص می کند که اقامۀ دین است. این برداشت که تبلیغ امر ولایت ناظر به مسألۀ دین است از فهم سیاقی و چینش حکیمانۀ آیات فهمیده می شود. پیامبر خدا چه چیز را باید تبلیغ کند، در آیۀ 55 فرمود: «إِنَّما وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذينَ آمَنُوا الَّذينَ يُقيمُونَ الصَّلاةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ هُمْ راكِعُون»مائده/55 آیات 55و67 مائده با یکدیگر مرتبط هستند یعنی مفاد آیۀ 55 که چه کسی بعد از رسول خدا باید ولایت را عهده دار شود باید توسط حضرت رسول برای مردم تبیین شود، و ایشان باید مفاد آیۀ55 را تبلیغ کند.
  در قرآن خطاب یا أیها الرسول دو بار آمده که مورد دیگر آن در آیۀ 41 همین سوره است: «يا أَيُّهَا الرَّسُولُ لا يَحْزُنْكَ الَّذينَ يُسارِعُونَ فِي الْكُفْرِ.. مائده/41 اسلوب مشابه در آغاز این دو آیه دلیلی بر ارتباط آن دو می باشد. در سوره مائده موضوع یهود از آیۀ12 آغاز و تا آیۀ 86 ادامه دارد و موضوع امامت بین آیات مربوط به یهود قرار گرفته در آیه 41 به پیامبر می گوید ای رسول ما نگران نباش که یک مثلث شوم علیه تو به راه افتاده، جریان نفاق، یهود و سرمایه دار ها که علیه ایشان همدست شده اند اکنون که نمی توانند بر حرکت وحیانی تأثیر بگذارند آن را مصادره کنند مانند انقلاب مصر در حرکت بیداری اسلامی. آنان می خواستند جای پیامبر را در مدیریت دین بگیرند. این که در آخر آیه 67 می فرماید: «إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكافِرين»، مراد از این کافرین مشرکان مکه در اوائل بعثت نیستند بلکه جریان نفاق و یهود علیه مسلمانان هستند که می خواهند ولایت را بر عهده بگیرند بدین سبب خدا به مؤمنان می فرماید: «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا الْيَهُودَ وَ النَّصارى‌ أَوْلِياء»مائده/51 یهود و نصارا را اولیاء خود قرار ندهید، «إِنَّما وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذينَ آمَنُوا...»مائده/55. قبل و بعد آیۀ 55 نیز همین جریان یهود است. این نوع فهم که یک مطلب را در سیاق و فضای مربوط به آن ببینیم فهم سیاقی می باشد.
 يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ: درخود کلمۀ بَلِّغ خطاب وجود دارد اما حکمت ندا غیر از خطاب است. ندا یا برای تحبیب است (شدّت ارادت) و یا برای تهدید. دراینجا به نظر استاد ندا شدت ارادت خدا را به پیامبر می رساند ولی برخی از مفسران آیه را تهدید پیامبر گرفته اند. خود خطاب کردن پیامبر با واژۀ الرسول مفید احترام بوده و حاکی از مقام و منزلت ایشان می باشد.
 تفاوت رسول با نبی
  نبی هم پیام را دریافت می کند و هم به دیگران می رساند اما رسول بودن فراتر است و اجرای حکم را هم شامل می شود بنابراین رسول به مقام اجرا مربوط می شود نه دریافت. این مقام رسالت در قالب امامت تداوم می یابد اما نبوت، خاتمه می یابد و پیامبراسلام به فرموده قرآن خاتم النبیین است.
 تفاوت ابلاغ با تبلیغ
  «ابلاغ» از باب افعال است که بیشترجنبۀ فاعل را بیان می کند بنابراین ابلاغ به فاعل بیشتر نظر دارد اما تبلیغ ازباب تفعیل است و رساندن به دست مخاطب را می فهماند. به دلیل اهمیت مسألۀ امامت و جانشینی رسول خدا ابلاغ تنها کافی نیست و باید مطلب را به [سمع و نظر] مخاطبان برساند تا حجت بر همگان تمام شود. هویت تبلیغ چهره به چهره بودن آن است. به عنوان مثال روابط عمومی و نیز صدا و سیما فقط مطالب را ابراز و اظهار می کنند(ابلاغ) اما دادگاه اخطاریه ها را به دست طرفین دعوا می رساند(تبلیغ).
  ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ: ای رسول ما آنچه به سوی تو نازل شده را به مردم برسان.
  سه وجه ذکر در تفسیر «ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ»
  1. آیۀ بعد یعنی آیه 68 مراد است که فرموده: «قُلْ يا أَهْلَ الْكِتابِ لَسْتُمْ عَلى‌ شَيْ‌ءٍ حَتَّى تُقيمُوا التَّوْراةَ وَ الْإِنْجيلَ وَ ما أُنْزِلَ إِلَيْكُمْ مِنْ رَبِّكُم...» مائده/68
  2. مراد، تمام آنچه برپیامبر نازل شده می باشد.(این وجه را صاحب تفسیر کشاف بیان کرده)
  3. مطلبی را که از طریق وحی رسالی به پیامبر رسیده مبنی بر تعیین مصداق آیۀ 55(ولایت).
  اشکالی که بر وجه دوم وارد است اینکه مای موصول در ما انزل اطلاق دارد و اطلاقش علی البدل است و به معنای کل نیست. درهمین سوره فرموده «فَاحْكُمْ بَيْنَهُمْ بِما أَنْزَلَ اللَّه»مائده/48 روشن است که تمام آیات قرآن موضوع حکم کردن قرار نمی گیرد.
 

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo