درس اصول استاد حمید درایتی

موضوع: مفاهیم/مفهوم شرط

    1. لو دلالت دارد بر امتناع شرط

    2. لو دلالت بر امتناع شرط و جزاء می کند

    3. لو نه دلالت دارد بر امتناع شرط و نه امتناع جزاء

مراد از امتناع عدم وقوع است مثلا در ﴿لو کان فیهما الهة الاالله لفسدتا﴾ مراد عدم وقوع فساد است

1-﴿وَ لَوْ أَنَّنَا نَزَّلْنَا إِلَيْهِمُ الْمَلاَئِكَةَ وَ كَلَّمَهُمُ الْمَوْتَى وَ حَشَرْنَا عَلَيْهِمْ كُلَّ شَيْ‌ءٍ قُبُلاً مَا كَانُوا لِيُؤْمِنُوا إِلاَّ أَنْ يَشَاءَ اللَّهُ وَ لٰكِنَّ أَكْثَرَهُمْ يَجْهَلُونَ﴾[1]

2-﴿وَ لَوْ أَنَّ مَا فِي الْأَرْضِ مِنْ شَجَرَةٍ أَقْلاَمٌ وَ الْبَحْرُ يَمُدُّهُ مِنْ بَعْدِهِ سَبْعَةُ أَبْحُرٍ مَا نَفِدَتْ كَلِمَاتُ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ﴾[2]

عدم امتناع جزاء و این که نقیض جزاء مستفاد نیست به جهت قرینه است چنانچه در آیات "حتی" مقدر است یعنی حتی ﴿لَوْ أَنَّنَا نَزَّلْنَا إِلَيْهِمُ الْمَلاَئِكَةَ وَ كَلَّمَهُمُ الْمَوْتَى وَ حَشَرْنَا عَلَيْهِمْ كُلَّ شَيْ‌ءٍ قُبُلاً مَا كَانُوا لِيُؤْمِنُوا﴾ یعنی حتی اگر ملائکه نازل شوندو.. ایشان ایمان نمی آورند و الا در دیگر موارد لو دلالت بر امتناع جزاء می کند مثل :

    1. اگر لو دلالت بر نسبت تعلیقیه کرد چرا سایر ادات دلالت بر نسبت تعلیقیه کند ؟ پس این مقدمه باید اثبات شود که ادات شرط همه وضع یکسانی دارند و مدلولشان واحد است.

    2. در لو امتناعیه انتفاء جزاء به جهت انتفاء شرط نیست بلکه انتفاء جزاء معلوم است و با آوردن لو انتفاء شرط افاده می شود. مثل "اگر زید از سفر آمده بود من نمی آمدم" امتناع جزاء ثابت است و شاهد است بر انتفاء شرط همچنین در لو کان فیهما آلهة الا الله لفسدتا چون آسمان و زمین به هم ریخته نیست پس دو خدا وجود ندارد و عدم فساد عالم دلالت بر یک خدا می کند