درس اصول استاد حمید درایتی

موضوع: ترتب (28)

انجام مهم عین معصیت حفظ بر قدرت (اهم) نیست بلکه انجام مهم ملازم با معصیت اهم است و چون ملازم با معصیت است پس حفظ قدرت یک عنوان است و انجام مهم عنوان واجب دیگری است لذا کلام نایینی در صورتی درست است که این دو واجب عین هم باشند اما اگر اهم و مهم ملازم باشند اشکالی ندارد و توقف الشی علی نفسه نمی شود چون در حقیقت دو شی هستند.

پس دلیل اول و دوم ایشان مناقشه داشت.

اشکال استاد به اقای خویی: درست است که حفظ قدرت و مهم ملازم هم اند و توقف الشی علی نفسه نشد اما از جهت دیگری اشکال دارد که محذور لغویت دارد یعنی مهم زمانی واجب است که امتثال شده باشد به عبارت دیگر زمانی مهم واجب است که حفظ قدرت بر اهم نشود و این عدم حفظ قدرت، زمانی است که مهم را انجام دهد پس خلاصه محذور لغویت پیش می امد یعنی مهم زمانی واجب شد که امتثال شده باشد ولو به صورت آناما بعد از گفتن تکبیرة الاحرام.

اما اگر فعل سومی انجام دهد مثل این که شخص چند دقیقه بایستد تا دیگر نه نماز ظهر را بتواند ایستاد بخواند و نه نماز عصر را در این صورت معنی ندارد که وجوب مهم مشروط به عدم حفظ قدرت شود چون بعد از این که قدرت خود را از دست داد دیگر نمی تواند مهم را انجام دهد و انجام مهم برای او غیر مقدور می شود پس مهم نمی شود مشروط به عدم حفظ قدرت شود لذا همان طور که مرحوم نایینی گفت ترتب بین وجوب حفظ قدرت و واجب مهم معنی ندارد.

اشکال دوم مرحوم خویی[1] به دلیل 2 مرحوم نایینی:

حفظ قدرت بر اهم مصلحتی ندارد جز مصلحت اهم. پس وجوب تحفظ بر قدرت همان حکم عقل به لزوم امتثال واجب اهم است که عقل می گوید اهم را انجام بده و قدرت را برای ان نگه دار پس حفظ قدرت وجوب طریقی دارد لذا اگر هیچ انگیزه ای برای اهم نباشد حفظ قدرت هم لازم نیست نظیر وجوب مقدمی، لذا معنی ندارد کسی بگوید من اهم را ترک می کنم اما حفظ قدرت می کنم این نظیر کسی است که نمی خواهد اعمال حج را انجام دهد پس امر به رفتن به شهر مکه برای او بی معنی است. پس واجب مهم با حفظ قدرت بر اهم تزاحم ندارد.

اشکال منتقی الاصول به کلام اقای خویی:[2] عقلا ممکن است که عقل حکم به لزوم حفظ قدرت کند چون ممکن است که شخص توبه کند و بعدا اهم را انجام دهد و لهذا روشن می شود که این حکم عقلی ممکن است ملاکی غیر از ملاک واجب اهم داشته باشد.