درس خارج فقه استاد حمید درایتی

موضوع: معاملات/شرکت /سهامی عام

خصوصیت2: سهامداران در شرکت سهامی عام، تعهدی بیش از ارزش اسمی سهم ندارند.

دیون و بدهی را خود شرکت می دهد نه سهامدار و اگر تمام ملک شرکت را نقد کردیم و وافی به بدهی های شرکت نبود، یعنی هنوز شرکت بدهکار است. حال در این صورت آیا می توان به سهامداران رجوع کرد به اندازه مبلغ اسمی و یا حتی به همان اندازه هم نمی شود رجوع کرد؟ این از قانون تجارت مشخص نیست.

فرض این بود که ارزش چیزی که در ابتدا ایجاد کردیم فراوان تر از ارزش اسمی مجموع سهام است و بدهی های شرکت هم زیاد است و تمام ما یملک شرکت هم به اندازه بدهی‌ها نیست.

مجموع ارزش اسمی، 100 میلیارد است و مجموع ما یملک شرکت 500 میلیارد است. مجموع بدهی شرکت 900 میلیارد است.

ارزش اسمی سهام همان مایملک شرکت است. لذا تعهد به اندازه ارزش اسمی با دادن ما یملک ایفاء شده است.

البته این سوال ممکن است فرضی باشد و وقوع خارجی نداشته باشد چون به لحاظ خارجی چون بازرس وجود دارد وقتی بدهی زیاد می شود شرکت را ورشکسته اعلام می کنند و لذا شاید کم اتفاق بیافتد که ما یملک شرکت به اندازه بدهی های او نباشد.

بازرس بعد از این که چند سال تراز مالی منفی می بیند ملزم می کند که در مجمع عمومی نسبت به انحلال شرکت تصمیم بگیرند. این شرکت را از بورس هم خارج می کنند.

در بازار پایه، شرکت های برشکسته است و شرکت هایی که توان شرکت در بورس ندارند، هستند. قبلا وقتی یک کارخانه ورشکسته می شد دیگر بازاری برای خرید و فروشش نیست.

بازار پایه تقسیم به زرد و نارنجی و قرمز شده است که زرد بهترین حالت است تا قرمز.

مالکیت شرکت های سهامی عام در حقیقت، در اختیار تمام سهامداران است چه سهامشان سهام عادی باشد و چه سهامشان سهام ممتاز باشد. شرکت مستقل از سهامداران شخصیت حقوقی دارد و الان سخن از مالک این شخصیت حقوق است. برخی همین جا می گویند این یعنی شرکت سهامی عام مندک در مالکیت سهام است ولی غالبا می گویند شرکت سهامی مستقل است و سهامداران مالک این شخصیت حقوقی هستند.

سهامدار عادی و ممتاز، مالک هستند. چون سهامی هم وجود دارد که سهامدار از این نوع، فقط از سود شرکت بهره مند هستند و خودشان مالک شرکت نیستند. مثلا گاهی سهامی را برای موسسین علاوه بر سهام عادی یا ممتازشان قرار می دهند که فقط عائد بیشتری دارد نه این که ملک بیشتری دارند. مثل رسیدی است که ما پذیرفتیم این مقدار سود به شما بدهیم. البته این را برخی از شرکت ها ندارند.

یکی از این نتایجِ مالکیت سهامداران این است که در فرض انحلال، سهامداران صاحب مایملک هستند.

شرکت نساجی دارید و احساس می کنید با توجه به این که واردات پوشاک زیاد شده است تصمیم می گیرید که شرکت را منحل کنید. خود زمین و دستگاه ها و... بین سهامداران توزیع می شود.

فقط سهامدار ممتاز مقدم بر سهامدار عادی است که توضیح انحلال آن و نحوه توزیع را خواهیم گفت.

خصوصیت4: نحوه تصمیم سازی و مدیریت

اداره این شرکت ها به این صورت است که هر سهامداری حق رای دارد. به اندازه سهمتان حق رای دارید مثلا 100 سهم یعنی 100 رای.

در برخی کشورها سهام هایی دارند که حق رای ندارند که ارزش آن کمتر هم هستند. سهامداران عمده دوست دارند که خیلی ها در تصمیمات دخالت نکنند و لذا از این سهام می فروشند که این می تواند شرط ضمن عقد باشد.

در برخی کشورها سهام هایی است که حق دو رای دارند که ارزش این ها بیشتر است.

تصمیماتی که سهامداران می توانند در آن دخالت کنند مانند انتخاب هیئت مدیره، انتخاب بازرس، تغییر سرمایه، انتشار سهام جایزه، تجزیه سهام، ادغام شرکت، انتشار اوراق بهادار، تغییر در اساس نامه شرکت است.

اختیارات هیئت مدیره هم با رای سهامداران محقق شده است.

مکانزیم تصمیم‌گیری، اتفاق آراء نیست بلکه اکثریت است و این با فقه نمی سازد.

مراد از اکثریت، اکثریت حاضر در مجمع عمومی است که ممکن است اکثر سهامداران نباشد. چون مجمع عمومی حد نصابی دارد که اگر تشکیل شد، اکثریت حضار ملاک است.

مراد از اکثریت، 50 درصد به اضافه یک نفر است.

سود سهام بین سهامداران تقسیم می شود. این سود، سود واقعی است یعنی ممکن است سود نداشته باشند و زیان داشته باشند. مگر این که هیئت مدیره تخلف کند. یعنی بدون این که سودی باشد آن ها بگویند سود وجود دارد و توزیع کنند در حالیکه آن چه توزیع شده است سود نیست بلکه دارایی های شرکت است.

البته ممکن است برخی از سودها انباشته می شود.

سهام‌دار، نگاه بلند مدت دارد و توجهی به سود نقدی ندارد بلکه به کارخانه ای که سود انباشته دارد اعتماد می کند. چون این کارخانه ورشکست نخواهد شد ولی سهام‌باز، نگاه کوتاه مدت دارد یعنی از نوسانات سود می‌کنند این ها دنبال کارخانه ای هستند که سود نقدی بدهد.

پس این که می گوییم سود توزیع می شود یعنی عوائد شرکت مال سهامداران است که گاهی سود انباشته می‌شود که آن انباشته به شما نمی‌رسد ولی باعث این می‌شود ارزش سهامتان بیشتر شود پس عائدی محقق می‌شود.

در تقسیم سود سهام، سهام ممتاز مقدم هستند. گاهی شرکت برای پرداخت سود 6 ماه مجاز به تاخیر هستند و لذا در این زمان، سهام ممتاز تقدم زمانی دارند. تقدم های دیگری هم دارد که بعد توضیح سهام ممتاز باید بگوییم.

خیلی از شرکت‌ها امروزه، تقدم زمانی را برای سهام خرد قرار می دهند.