< فهرست دروس

درس خارج فقه استاد حمید درایتی

97/11/28

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: مضاربه/ بررسی اذنی یا عقدی بودن

گویا از عبارت آقای خویی استفاده می شود که مضاربه دو عقد است. ابتدا عقدی اذنی است و سپس شراکت ایجاد می شود.

به نظر امامیه شراکت در اعمال و وجوه و اعتبار ممنوع است.

مشهور فقهاء امامیه، مضاربه را عقدی اذنی می دانند.

اشکال اول به محقق خویی:

سوالی مطرح است و آن اینکه چرا عامل در سود شریک است؟ اگر مالک متعهد شده باشد سود بدهد ولی ندهد، نهایتا کاری حرام انجام داده است؛ ولی عامل مالک نمی شود. حال آنکه عامل مالک سود است. این مشکل در قول به عقد اذنی وجود دارد. از این رو عده ای خواسته اند بگویند مضاربه جعاله است. یعنی مالک می گوید اگر با پول من کار کنی و سود حاصل شود، بخشی از سود مال تو باشد.

اشکال دوم به محقق خویی:

وقتی ما می گوییم مضاربه شرکت است، نمی گوییم حقیقتا شرکت است؛ بلکه می خواهیم بگوییم اشبه شیء به شرکت است. به دیگر سخن، حقیقت واحده دارند و البته مضاربه که نوعی شرکت است، خصوصیات انحصاری خویش را نیز دارد. به همین دلیل در نام گذاری نیز مختلف شده اند. آری، هر آن چیزی که به هویت عقد مرتبط شود، بین شرکت و مضاربه مشترک است.

نکته: ما به دنبال این هستیم که ببینیم از ادله عام عقود، نکته ای برای مضاربه استفاده می شود یا خیر؟ ما نمی خواهیم از دلیل مضاربه یا شرکت وارد خصوصیات مضاربه شویم. می خواهیم بگوییم آیا «اوفوا بالعقود» شامل مضاربه می شود یا خیر؟

ما از دیروز داریم بحث می کنیم که مضاربه اذنی است یا عقدی است؟ اشکالی که مطرح است این است که هر آنچه را عقد می نامیم، ایجاب و قبول می خواهد. در نتیجه عقد اذنی معنا ندرد. همیشه عقدها تعهد هستند. آقایان می گویند عقد در آیه به معنای تعهد طرفینی نیست و قبول نیاز ندارد. اما در مصطلح فقهی تعهد طرفینی است.

نیز می گویند هر چیزی که حقی یا مالی را از ما سلب یا برای ما اثبات کند، نیاز به قبول و پذیرش ما دارد. به مقتضای «الناس مسلطون علی اموالهم» چنین می گوییم. اما آیا این به معنای پذیرش تعهد است؟ خیر. پس شما بین ایجاب و قبول و تعهد در برابر تعهد خلط نکنید.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo