< فهرست دروس

درس خارج فقه استاد حمید درایتی

97/07/10

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: ربا/ جریمه دیرکرد

بیان تفاوت جریمه دیرکرد و سود گرفتن در برابر مهلتدر روایات باب عینه شخص ماهیتا در برابر امهال سود می‌گرفت ولی جایز بود؛ زیرا در ضمن عقد دیگری بود. به عبارت دیگر این نتیجه(سود گرفتن) مشکل دار نیست؛ بلکه شکل آن و روش به دست آوردن آن مهم است. شارع نفرموده اگر در برابر دین خویش که به تاخیر افتاده از هر مسیری سود بگیری ممنوع است.در ماجرای دیرکرد نیز ما ماهیتا به دنبال سود گرفتنیم. ولی چون از مسیر و شکل دیگری غیر از ربا (سود گرفتن در برابر مهلت به شکل شرط در عقد اصلی) هست اشکالی نیست.

ان قلت: در روایات عینه، امام راه خاصی را قرار دادند. تحصیل جریمه دیرکرد از غیر مسیر ذکر شده در روایات عینه هست و در نتیجه ممنوع است.

قلنا: مسیر مذکور را راوی پیشنهاد داد و نه امام. امام در برابر روش ذکر شده راوی فرمودند اشکالی ندارد. پس انحصار در این روش خاص فهمیده نمی‌شود.

در جریمه دیرکرد حتی به خلاف روایات عینه، مقصودمان سودگرفتن هم نیست. پس به طریق اولی اشکال ندارد.در نتیجه این روایات، دال بر جواز جریمه دیرکرد است و نه حرمت.چند نکته

     امهال و جریمه دیرکرد و بیع دوم، هر سه به لحاظ نتیجه اقتصادی یکسان است. ولی در امهال، اجازه بر تاخیر است و در جریمه دیرکرد اجازه بر تاخیر نیست.

     آقای سیستانی و دیگران گفته‌اند این شرطِ ضمن عقد بر جریمه، نفسا مخالف با کتاب است. ما می‌گوییم چه مخالفتی با کتاب دارد؟ ماهیت جریمه با سود تفاوت دارد. این تفاوت از جهت حق رجوع به بدهکار آنا فآنا و تکلیف بر اداء است. کتاب فرمود سود در برابر امهال حرام است. نفرمود جریمه بدون امهال نیز حرام است. پس اطلاق المومنون عند شروطهم شاملش می‌شود.

     آقایان می‌فرمایند این کار بانک ها اسمش جریمه تاخیر است و در واقع همان سود تاخیر است. شاهدش این است که بانک خیلی دنبال تسویه معوقات بانکی نیست. البته این ادعا نیاز به مطالعات میدانی دارد و فعلا محل بحث ما نیست. ما از حیث فقهی بررسی می‌کنیم.

تعزیر مالی، پیشنهاد جایگزین جریمه دیرکردبرخی پیشنهادشان تعزیر مالی هست. یعنی قانونی حکومتی برای تمام افرادی که از تعهد خویش تخلف می‌کنند. گویا مراد آقای مکارم از جواز، همین تعزیر مالی است. این دیگر شرط ضمن عقد نیست؛ بلکه قانونی دولتی است و شبهه ربا ندارد و مبالغ را دولت اخذ می‌کند.

 

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo