< فهرست دروس

درس خارج فقه استاد اشرفی

97/01/28

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: حکم الذبیحه من أهل الکتاب/ ما هو المراد من لفظ الطعام فی الآیه الشریفه؟

عمده منشأ إختلاف بین شیعه و سنّی در حکم ذبیحه أهل کتاب، آیه شریفه «طَعَامُ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ حِلٌّ لَكُمْ» است در این آیه شریفه طعام أهل کتاب برای مسلمانان حلال شمرده شده است و أهل تسنّن قاطعانه به إطلاق این آیه تمسّک نموده و هر نوع طعام أهل کتاب أعمّ از حبوبات و ذبیحه آنان را حلال دانسته اند چنان که فخر راضی در تفسیر خود اصرار دارد که به قرینه سیاق آیات قبل، مراد از طعام خصوص ذبایح أهل کتاب است در مقابل مرحوم علّامه طباطبایی ره در تفسیر المیزان إدّعا نموده که در قرآن اگر چه مشتقات طعام در مطلق طعام إستعمال شده ولی خصوص لفظ طعام تنها در غیر ذبایح إستعمال شده است و در این خصوص به کلام برخی از لغویین نیز استشهاد نموده است.

ما در جلسه قبل گفتیم که لفظ طعام اگر چه در برخی آیات شریفه در خصوص حبوبات و در برخی دیگر در خصوص ذبیحه إستعمال شده است ولی انصاف این است که در برخی دیگر از آیات شریفه إستعمال در مطلق هر شیء مطعوم أعمّ از ذبیحه و غیر ذبیحه شده است.

در مقابل أهل تسنّن،علماء شیعه به استناد روایات و آیات شریفه دراشتراط تسمیه، اکثراً قائل به عدم حلیّت ذبیحه أهل کتاب شده اند، و گفته اند مراد از طعام در آیه شریفه حبوبات و امثال آن است نه ذبایح أهل کتاب که فاقد شرائط حلیّت است.

نظر أستاد أشرفی دامت برکاته:

شکی نیست در این که أهل کتاب هنگام ذبح نام خدا را بر زبان جاری نمی کنند چرا که إعتقاد به آن نداشته و جزء قانون شرع آنان نیست و اگر هم نام خدا را بر زبان جاری کنند به عنوان حلیّت ذبیحه نیست تا این که ذبیحه آنان حلال باشد.

از این بیان به خوبی واضح می شود که نمی توان به إطلاق آیه شریفه «فَكُلُوا مِمَّا ذُكِرَ اسْمُ اللَّهِ عَلَيْهِ» تمسّک نموده و تسمیه أهل کتاب را موجب حلیّت ذبیحه آنان بدانیم و صحیح نیست بگوییم اشتراط تسمیه در حلیّت ذبیحه إطلاق دارد خواه تسمیه به وسیله مسلمان باشد یا بوسیله أهل کتاب، چرا که نام خداوند اگر به قصد ذبح باشد موجب حلیّت ذبیحه می شود ولی چون أهل کتاب إعتقاد به لزوم تسمیه ندارند چنین قصدی نمی کنند بلکه چنین قصدی از آنان که إعتقاد به قرآن و إسلام ندارند متمشّی نمی شود «و ذاک القصد لا یتمشی ممن لا إعتقاد له بالإسلام و القرآن» و به نظر ما از لسان أدلّه إستفاده می شود که نام خداوند باید حین الذبح و عَن قصدٍ و به عنوان ذبح و به جهت حلیّت ذبیحه باشد در غیر این صورت ذبیحه حلال نخواهد بود چنان که از آیه شریفه:«لاَ تَأْكُلُوا مِمَّا لَمْ يُذْكَرِ اسْمُ اللَّهِ عَلَيْهِ»[1] إستفاده می شود که ذبیحه ای حلال است که بر آن ذبیحه اسم خداوند به عنوان ذبح برده شود و این در حالی است که یهود و نصاری چنین عمل نمی کنند چرا که إعتقاد ندارند به این که تسمیه موجب حلیّت ذبیحه می شود، صاحب جواهر ره در این زمینه می فرماید: «لأنه اسم و لا يؤمن عليه غير المسلم» یعنی جاری کردن نام خداوند برای کسی که اعتقادی به آن ندارد بی اثری است که البتّه کلام ایشان بر گرفته شده از روایات است:

عَنْهُ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ عَنْ قُتَيْبَةَ الْأَعْشَى قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ  عَنْ ذَبَائِحِ الْيَهُودِ وَ النَّصَارَى فَقَالَ الذَّبِيحَةُ اسْمٌ وَ لَا يُؤْمَنُ عَلَى الِاسْمِ إِلَّا مُسْلِمٌ.[2]

مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ الْأَحْمَسِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ  قَالَ: هُوَ الِاسْمُ وَ لَا يُؤْمَنُ عَلَيْهِ إِلَّا مُسْلِمٌ.[3]

عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ  عَنْ ذَبِيحَةِ أهل الْكِتَابِ قَالَ فَقَالَ وَ اللَّهِ مَا يَأْكُلُونَ ذَبَائِحَكُمْ فَكَيْفَ تَسْتَحِلُّونَ أَنْ تَأْكُلُوا ذَبَائِحَهُمْ إِنَّمَا هُوَ الِاسْمُ وَ لَا يُؤْمَنُ عَلَيْهِ إِلَّا مُسْلِمٌ.[4]

اشکال وارد به أهل تسنّن که قائلند ذبیحه أهل کتاب بدون تسمیه یا بدون إعتقاد به اشتراط تسمیه حلال است:

اوّلاً طبق آیه شریفه «فَكُلُوا مِمَّا ذُكِرَ اسْمُ اللَّهِ عَلَيْهِ» در حلیّت ذبیحه تسمیه شرط است و از أهل تسنّن سؤال می کنیم که به چه مناسبت ذبیحه أهل کتاب را که فاقد شرط تسمیه بوده حلال می دانید در حالی که أهل کتاب نام خداوند را هنگام ذبیحه بر زبان جاری نمی کنند.

ثانیاً اگر هم نام خداوند را بر زبان جاری کنند به عنوان ذبح یا حلیّت ذبح نیست و از آیه تسمیه إستفاده می شود که تسمیه باید عَن قَصدٍ باشد در نتیجه وجهی برای حلیّت ذبیحه آنان نیست و استناد به إطلاق آیه شریفه «طَعَامُ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ حِلٌّ لَكُمْ» با علم به این که ناسخ آیه تسمیه نیست کافی در إثبات حلیّت ذبایح أهل کتاب نیست.

بررسی روایات در مسأله:

روایاتی که در مسأله وارد شده مختلف است ، تعدادی از روایات رسماً ذبیحه أهل کتاب را حرام می شمارد و برخی دیگر روایات

حلال می داند حال باید ببینیم آیا می توانیم بین این دو دسته روایات جمع پسندیده ای ارائه دهیم:

روایات مانعه شش طائفه هستند که دلالت بر منع ذبیحه أهل کتاب دارند:

1. طائفه اوّل روایاتی است که رسماً از ذبیحه أهل کتاب نهی نموده است:

معتبره ابن ابی عمیر: عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ  عَنْ ذَبِيحَةِ أَهْلِ الْكِتَابِ قَالَ فَقَالَ وَ اللَّهِ مَا يَأْكُلُونَ ذَبَائِحَكُمْ فَكَيْفَ تَسْتَحِلُّونَ أَنْ تَأْكُلُوا ذَبَائِحَهُمْ إِنَّمَا هُوَ الِاسْمُ وَ لَا يُؤْمَنُ عَلَيْهِ إِلَّا مُسْلِمٌ.[5]

بررسی سند: این روایت از مرسلات ابن ابی عمیر بوده که نزد أصحاب به منزله مسانید است چه آن که مرحوم شیخ ره در مورد ابن ابی عمیر و صفوان و بزنطی در کتاب عده فرموده: «لانهم لا یروون و لا یرسلون الا عن ثقه».

مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنِ الْحُسَيْنِ الْأَحْمَسِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ  قَالَ: قَالَ لَهُ رَجُلٌ أصلحَكَ اللَّهُ إِنَّ لَنَا جَاراً قَصَّاباً فَيَجِي‌ءُ بِيَهُودِيٍّ فَيَذْبَحُ لَهُ حَتَّى يَشْتَرِيَ مِنْهُ الْيَهُودُ فَقَالَ لَا تَأْكُلْ مِنْ ذَبِيحَتِهِ وَ لَا تَشْتَرِ‌ منه.[6]

عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ عَنْ مُفَضَّلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ زَيْدٍ الشَّحَّامِ قَالَ: سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ  عَنْ ذَبِيحَةِ الذِّمِّيِّ فَقَالَ لَا تَأْكُلْهُ إِنْ سَمَّى وَ إِنْ لَمْ يُسَمِّ.[7]

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ جَابِرٍ قَالَ: قَالَ لِي أَبُو عَبْدِ اللَّهِ  لَا تَأْكُلْ ذَبَائِحَهُمْ وَ لَا تَأْكُلْ فِي آنِيَتِهِمْ يَعْنِي أَهْلَ الْكِتَابِ.[8]

عَنْهُ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَيْدٍ عَنْ شُعَيْبٍ الْعَقَرْقُوفِيِّ قَالَ: كُنْتُ عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ  وَ مَعَنَا أَبُو بَصِيرٍ وَ أُنَاسٌ مِنْ أَهْلِ الْجَبَلِ يَسْأَلُونَهُ عَنْ ذَبَائِحِ أَهْلِ الْكِتَابِ فَقَالَ لَهُمْ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ  قَدْ سَمِعْتُمْ مَا قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِي كِتَابِهِ فَقَالُوا لَهُ نُحِبُّ أَنْ تُخْبِرَنَا فَقَالَ لَا تَأْكُلُوهَا فَلَمَّا خَرَجْنَا قَالَ أَبُوبَصِيرٍ كُلْهَا فِي عُنُقِي مَا فِيهَافَقَدْ سَمِعْتُهُ وَسَمِعْتُ أَبَاهُ جَمِيعاً يَأْمُرَانِ بِأَكْلِهَا فَرَجَعْنَا إِلَيْهِ فَقَالَ لِي أَبُو بَصِيرٍ سَلْهُ فَقُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاكَ مَا تَقُولُ فِي ذَبَائِحِ أَهْلِ الْكِتَابِ فَقَالَ أَلَيْسَ قَدْشَهِدْتَنَا بِالْغَدَاةِ وَ سَمِعْتَ قُلْتُ بَلَى فَقَالَ لَا تَأْكُلْهَا.[9]

عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي نَصْرٍ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِينٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ  قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ نَصَارَى الْعَرَبِ أَ تُؤْكَلُ ذَبَائِحُهُمْ فَقَالَ كَانَ عَلِيٌّ  يَنْهَى عَنْ ذَبَائِحِهِمْ وَ عَنْ صَيْدِهِمْ وَ مُنَاكَحَتِهِمْ.[10]

عَنْهُمْ عَنْ سَهْلٍ عَنْ يَعْقُوبَ بْنِ يَزِيدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ جَابِرٍ وَ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ طَلْحَةَ قَالَ ابْنُ سِنَانٍ قَالَ إِسْمَاعِيلُ بْنُ جَابِرٍ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ  لَا تَأْكُلْ مِنْ ذَبَائِحِ الْيَهُودِ وَ النَّصَارَى وَ لَا تَأْكُلْ فِي آنِيَتِهِمْ.[11]

عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ أَبِي الْمَغْرَاءِ عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِي إِبْرَاهِيمَ  قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ ذَبِيحَةِ الْيَهُودِيِّ وَ النَّصْرَانِيِّ فَقَالَ لَا تَقْرَبُوهَا.[12]

2. طائفه دوّم از روایات مانعه روایاتی است که ذبیحه أهل کتاب را بخاطر فقدان تسمیه حرام شمرده است:

بِالْإِسْنَادِ عَنْ حَنَانٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ  إِنَّ الْحُسَيْنَ بْنَ الْمُنْذِرِ رَوَى لَنَا عَنْكَ أَنَّكَ قُلْتَ إِنَّ الذَّبِيحَةَ اسْمٌ وَ لَا يُؤْمَنُ عَلَيْهَا إِلَّا أَهْلُهَا فَقَالَ إِنَّهُمْ أَحْدَثُوا فِيهَا شَيْئاً لَا أَشْتَهِيهِ قَالَ حَنَانٌ فَسَأَلْتُ نَصْرَانِيّاً فَقُلْتُ لَهُ أَيَّ شَيْ‌ءٍ تَقُولُونَ إِذَا ذَبَحْتُمْ قَالَ نَقُولُ بِاسْمِ الْمَسِيحِ.[13]

عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِيرٍ عَنْ حُسَيْنِ بْنِ الْمُنْذِرِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ إِنَّا قَوْمٌ نَخْتَلِفُ إِلَى الْجَبَلِ وَ الطَّرِيقُ بَعِيدٌ بَيْنَنَا وَ بَيْنَ الْجَبَلِ فَرَاسِخُ فَنَشْتَرِي الْقَطِيعَ وَ الِاثْنَيْنِ وَ الثَّلَاثَةَ وَ يَكُونُ فِي الْقَطِيعِ أَلْفٌ وَ خَمْسُمِائَةِ شَاةٍ وَ أَلْفٌ وَ سِتُّمِائَةِ شَاةٍ وَ أَلْفٌ وَ سَبْعُمِائَةِ شَاةٍ فَتَقَعُ الشَّاةُ وَ الِاثْنَتَانِ وَ الثَّلَاثَةُ فَنَسْأَلُ الرُّعَاةَ الَّذِينَ يَجِيئُونَ بِهَا عَنْ أَدْيَانِهِمْ قَالَ فَيَقُولُونَ نَصَارَى قَالَ فَقُلْتُ أَيُّ شَيْ‌ءٍ قَوْلُكَ فِي ذَبَائِحِ الْيَهُودِ وَ النَّصَارَى فَقَالَ يَا حُسَيْنُ الذَّبِيحَةُ بِالاسْمِ وَ لَا يُؤْمَنُ عَلَيْهَا إِلَّا أَهْلُ التَّوْحِيدِ.[14]

3. طائفه سوّم از روایات مانعه روایاتی است که أضحیه یهود و نصاری را برای قربانی صحیح ندانسته و منع نموده است:

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَيْدٍ عَنْ عَاصِمِ بْنِ حُمَيْدٍ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ يَعْنِي الْمُرَادِيَّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ  يَقُولُ لَا يَذْبَحْ أُضْحِيَّتَكَ يَهُودِيٌّ وَ لَا نَصْرَانِيٌّ وَ لَا مَجُوسِيٌّ وَ إِنْ كَانَتِ امْرَأَةٌ فَلْتَذْبَحْ لِنَفْسِهَا.[15]

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِيِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ  عَنْ ذَبَائِحِ نَصَارَى الْعَرَبِ هَلْ تُؤْكَلُ فَقَالَ كَانَ عَلِيٌّ  يَنْهَاهُمْ عَنْ أَكْلِ ذَبَائِحِهِمْ وَ صَيْدِهِمْ وَ قَالَ لَا يَذْبَحْ لَكَ يَهُودِيٌّ وَ لَا نَصْرَانِيٌّ

أُضْحِيَّتَكَ.[16]

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُوسَى الْخَشَّابِ عَنْ غِيَاثِ بْنِ كَلُّوبٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِيهِ أَنَّ عَلِيّاً  كَانَ يَقُولُ لَا يَذْبَحْ نُسُكَكُمْ إِلَّا أَهْلُ مِلَّتِكُمْ وَ لَا تَصَدَّقُوا بِشَيْ‌ءٍ مِنْ نُسُكِكُمْ إِلَّا عَلَى الْمُسْلِمِينَ وَ تَصَدَّقُوا بِمَا سِوَاهُ غَيْرَ الزَّكَاةِ عَلَى أَهْلِ الذِّمَّةِ.[17]

مناقشه أستاد در تمسّک به این دسته از روایات برای عدم حلیّت ذبیحه أهل کتاب:

جای این اشکال است که کسی بگوید این روایات در خصوص ذبیحه قربانی أهل کتاب است یعنی ذبیحه أهل کتاب به عنوان قربانی پذیرفته نیست و دلالت ندارد که ذبیحه آنان حلال نیز نباشد.

4. طائفه چهارم از روایات مانعه، روایاتی است که حلیّت طعام أهل کتاب را در آیه شریفه، تفسیر به حبوبات و امثال آن نموده است که روایات آن در جلسه قبل ذکر شد از جمله این روایات:

عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنِ الْحُسَيْنِ الْأَحْمَسِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ  قَالَ: قَالَ لَهُ رَجُلٌ أصلحَكَ اللَّهُ إِنَّ لَنَا جَاراً قَصَّاباً فَيَجِي‌ءُ بِيَهُودِيٍّ فَيَذْبَحُ لَهُ حَتَّى يَشْتَرِيَ مِنْهُ الْيَهُودُ فَقَالَ لَا تَأْكُلْ مِنْ ذَبِيحَتِهِ وَ لَا تَشْتَرِ مِنْهُ.[18]

5. طائفه پنجم روایاتی است که از اکل ذبیحه زنانِ غیر مسلم منع نموده که به إطلاق شامل زنان أهل کتاب نیز می شود:

عَنْهُ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ  فِي حَدِيثٍ أَنَّهُ سُئِلَ عَنْ ذَبِيحَةِ الْمَرْأَةِ فَقَالَ إِذَا كَانَتْ مُسْلِمَةً فَذَكَرَتِ اسْمَ اللَّهِ عَلَيْهَا فَکُل.[19]

عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ خَالِدٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ  عَنْ ذَبِيحَةِ الْغُلَامِ وَ الْمَرْأَةِ هَلْ تُؤْكَلُ فَقَالَ إِذَا كَانَتِ الْمَرْأَةُ مُسْلِمَةً فَذَكَرَتِ اسْمَ اللَّهِ عَلَى ذَبِيحَتِهَا حَلَّتْ ذَبِيحَتُهَا وَ كَذَلِكَ الْغُلَامُ إِذَا قَوِيَ عَلَى الذَّبِيحَةِ فَذَكَرَ اسْمَ اللَّهِ وَ ذَلِكَ إِذَا خِيفَ فَوْتُ الذَّبِيحَةِ وَ لَمْ يُوجَدْ مَنْ يَذْبَحُ غَيْرُهُمَا.[20]

مُحَمَّدُ بْنُ مَسْعُودٍ الْعَيَّاشِيُّ فِي تَفْسِيرِهِ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ  قَالَ: سَأَلْتُ عَنْ ذَبِيحَةِ الْمَرْأَةِ وَ الْغُلَامِ هَلْ تُؤْكَلُ قَالَ نَعَمْ إِذَا كَانَتِ الْمَرْأَةُ مُسْلِمَةً وَ ذَكَرَتِ اسْمَ اللَّهِ حَلَّتْ ذَبِيحَتُهَا وَ إِذَا كَانَ الْغُلَامُ قَوِيّاً عَلَى الذَّبْحِ وَ ذَكَرَ اسْمَ اللَّهِ حَلَّتْ ذَبِيحَتُهُ وَ إِذَا كَانَ الرَّجُلُ مُسْلِماً فَنَسِيَ أَنْ يُسَمِّيَ فَلَا بَأْسَ بِأَكْلِهِ إِذَا لَمْ تَتَّهِمْهُ.[21]

6. طائفه ششم از روایات مانعه روایاتی است که اکل ذبیحه غیر أهل حقّ را که شامل أهل کتاب نیزمی شود نهی نموده است:

بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ حَمْزَةَ الْقُمِّيِّ عَنْ زَكَرِيَّا بْنِ آدَمَ قَالَ: قَالَ أَبُو الْحَسَنِ  إِنِّي أَنْهَاكَ عَنْ ذَبِيحَةِ كُلِّ مَنْ كَانَ عَلَى خِلَافِ الَّذِي أَنْتَ عَلَيْهِ وَ أَصْحَابُكَ إِلَّا فِي وَقْتِ الضَّرُورَةِ إِلَيْهِ.[22]

در مقابل دسته ای از روایات دلالت بر جواز اکل ذبیحه أهل کتاب دارد که ان شاء الله در جلسه آینده ذکر می شود و باید ببینیم می توانیم جمع مورد پسندی ارائه دهیم یا خیر؟

 


[22] . وسائل الشيعة، الشيخ الحر العاملي، ج‌24، ص: 51‌ باب تحريم ذبائح أهل الكتاب وغيرهم من الكفّار حدیث11.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo