درس خارج فقه استاد اشرفی

موضوع: حرمة تزيين الرجل بما يختص بالنساء و كذا العكس، و الکلام فی لباس الشهره

مقدّمه: برخی از بزرگان تشبّه مرد به زن در لباس و بالعکس را حرام دانسته اند یعنی مرد البسه مختص به زن را بپوشد مثل مانتو و دامن و زن نیز البسه مختص به مرد را مثل عبا و عمامه بپوشد و این غیر از تزیّن به زینت هایی است که فی نفسه با قطع نظر از تشبّه، برای مرد یا زن حرام است مثل زینت مرد به طلا و ابریشم چرا که بین تزیّن به زینت حرام و تشبه در لباس به جنس مخالف، نسبت عام و خاص من وجه است و محل بحث ما فعلاً در پوشیدن لباس مختص به زن برای مرد و بالعکس است.

برخی گفته اند در حکم به حرمت تلبّس قصد تشبّه مرد به زن و قصد تشبه زن به مرد لازم است یعنی تشبّه به لباس جنس مخالف وقتی صادق و بالتبع حرام است که فرد قصد و نیّت تشبّه را داشته باشد و اگر کسی لباس جنس مخالف را بپوشد ولی قصد تشبّه را نداشته باشد بلکه به دواعی دیگر این کار را انجام دهد تشبه صادق نیست و بالتبع حرمتی ندارد چرا که تشّبه از ماده تفعّل است و در معنای تفعّل قصد نهفته شده است و به نظر ما بعید نیست که در صدق تشبّه قصد لازم باشد در مقابل برخی دیگر منهم سیدنل الأستاد گفته اند در ماده تفعّل قصد نهفته نشده است در نتیجه به صِرف پوشیدن لباس جنس مخالف تشبّه صادق است خواه فرد قصد تشبه را نموده باشد یا نه.

1-إطلاق روایت نبوی در مذمّت از تشبه مردان به زنان و بالعکس: مرحوم ایروانی ره تشبّه مردان به زنان را در حدیث نبوی «الْمُتَشَبِّهِينَ مِنَ الرِّجَالِ بِالنِّسَاءِ» به معنای أعمّ معنی نموده است یعنی روایت إطلاق دارد و هم شامل تشبّه مردان به زنان یا تشبه زنان به مردان در لباس می شود و هم شامل تشبّه هر یک از زن و مرد در میل غریزی جنس مخالف می شود یعنی مرد تمایل به لواط و زن تمایل به مساحقه داشته باشد.و این در حالی است که روایت نبوی در بعض روایات، تطبیق شده به تشبه مرد در انوثیت بواسطه میل به لواط و به تشبه زن در ذکوریت بواسطه میل به مساحقه و در بعض دیگر روایات ذکر شده که مقصود پیامبر اکرم  خصوص تشبه در انوثیّت و ذکوریّت بوده است در نتیجه نمی توانیم در حکم به حرمت تشبه در لباس تمسّک به إطلاق روایت نبوی کنیم.

2- دو روایت ذیل در خصوص حرمت تشبّه در لباس وارد شده است و برخی بر طبق همین دو روایت فتوی به حرمت داده اند علاوه بر این دو روایت، إدّعای إجماع بر حرمت تشبّه مردان به زنان در لباس و بالعکس شده است که متاسفانه هر دو روایت ضعیف السند است ، و مقدس اردبیلی ره و به تبع او مرحوم سبزواری ره در شرح کفایه إجماع را نپذیرفته اند در نهایت مرحوم أستاد خویی ره فتوی به احتیاط در ترک تلبّس به زینت جنس مخالف داده است.

الف- فِي مَكَارِمِ الْأَخْلَاقِ عَنْ سَمَاعَةَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ أَوْ أَبِي الْحَسَنِ  فِي الرَّجُلِ يَجُرُّ ثِيَابَهُ قَالَ إِنِّي لَأَكْرَهُ أَنْ يَتشبّه

بِالنِّسَاءِ.[1]

ب-عَنْ أَبِي عَبْدِاللَّهِ عَنْ آبَائِهِ قَالَ:كَانَ رَسُولُ اللَّهِ  يَزْجُرُالرَّجُلَ أَنْ يَتشبّه بِالنِّسَاءِ وَيَنْهَى الْمَرْأَةَ أَنْ تَتشبّه بِالرِّجَالِ فِي لِبَاسِهَا.[2]

پوشیدن لباس شهرت حرام است و مراد از پوشیدن لباس شهرت این است که فرد خودش را به صورتی تلبّس نماید و یا عملی انجام دهد که موجب شهرت او شود و به قول مرحوم فاضل ره لباسی بپوشد که انگشت نما در بین مردم شود یعنی از نظر رنگ یا دوخت و یا شکل ظاهری بطوری باشد که در نزد مردم متعارف نبوده و موجب شهرت وی شود. بزرگان از متقدّمین و اکثر متأخرین حکم به حرمت اینچنین پوششی نموده اند برخی از بزرگان «از جمله صاحب مفتاح الکرامه ره» مستند حرمت تشبه در لباس به جنس مخالف را صدق عنوان لباس شهرت ذکر نموده اند.

برخی از بزرگان گفته اند شهرتی حرام است که موجب شود فرد انگشت نما شود در مقابل برخی دیگر از بزرگان فرموده اند لباس شهرتی که در روایات منع شده به حسب لغت و آنچه از روایات إستفاده می شود لباسی است که علاوه بر شهرت موجب شناعت و عار در فرد هم بشود یعنی موجب شود مردم به دیده تمسخر و پستی و ذلت به فرد نظر کنند.چنان که صاحب کتاب العین در صدق عنوان شهرت شناعت را دخیل دانسته است: الشُّهْرَة: ظهور الشي‌ء في شُنْعةٍ حتى يَشْهَرَه الناس، و رجل مَشْهُور و مُشَهَّر. و شَهَرَ سيفَه، إذا انتضاه فرفعه على الناس

1-صحیحه أبِي أَيُّوب الخَرَّاز: مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ أَبِي أَيُّوبَ الْخَرَّازِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ  قَالَ: إِنَّ اللَّهَ يُبْغِضُ شُهْرَةَ اللِّبَاسِ.[3]

2- عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنْ أَبِي إِسْمَاعِيلَ السَّرَّاجِ «مجهول »عَنِ ابْنِ مُسْكَانَ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ  قَالَ: كَفَى بِالْمَرْءِ خِزْياً أَنْ يَلْبَسَ ثَوْباً يَشْهَرُهُ أَوْ يَرْكَبَ دَابَّةً تَشْهَرُه.[4]

ترجمه: امام صادق  فرمودند: برای پستی و ذلت مرد کافی است که بر دابه ای سوار شود و یا لباسی بپوشد که موجب شهرت

وی شود.

3- وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِيسَى عَمَّنْ ذَكَرَهُ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ  قَالَ: الشُّهْرَةُ خَيْرُهَا وَ شَرُّهَا فِي النَّارِ.[5]

4- وَ مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي الْجَارُودِ عَنْ أَبِي سَعِيدٍ عَنِ الْحُسَيْنِ«لم یوثق» ع قَالَ: مَنْ لَبِسَ ثَوْباً يَشْهَرُهُ كَسَاهُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ ثَوْباً مِنَ النَّارِ. [6] [7]

5- عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَسْعُودٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْحُسَيْنِ«مشترک است و تضعیف شده است» عَنْ عَلِيِّ بْنِ يُونُسَ عَنْ حُسَيْنِ بْنِ الْمُخْتَارِ قَالَ: دَخَلَ عَبَّادُ بْنُ بَكْرٍ الْبَصْرِيُّ عَلَى أَبِي عَبْدِ اللَّهِ  وَ عَلَيْهِ ثِيَابُ شُهْرَةٍ غِلَاظٌ فَقَالَ يَا عَبَّادُ مَا هَذِهِ الثِّيَابُ؟ فَقَالَ يَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ تَعِيبُ عَلَيَّ هَذَا؟ قَالَ نَعَمْ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ مَنْ لَبِسَ ثِيَابَ شُهْرَةٍ فِي الدُّنْيَا أَلْبَسَهُ اللَّهُ ثِيَابَ الذُّلِّ يَوْمَ الْقِيَامَةِ قَالَ عَبَّادٌ مَنْ حَدَّثَكَ بِهَذَا الْحَدِيثِ؟ قَالَ يَا عَبَّادُ تَتَّهِمُنِي حَدَّثَنِي آبَائِي عَنْ رَسُولِ اللَّهِ  .[8]

6- مرسله مکارم الاخلاق:الْحَسَنُ الطَّبْرِسِيُّ فِي مَكَارِمِ الْأَخْلَاقِ عَنِ ابْنِ مَسْعُودٍ عَنِ النَّبِيِّ ص فِي وَصِيَّةٍ طَوِيلَةٍ قَالَ: سَيَأْتِي أَقْوَامٌ يَأْكُلُونَ طَيِّبَ الطَّعَامِ وَ أَلْوَانَهَا وَ يَرْكَبُونَ الدَّوَابَّ وَ يَتَزَيَّنُونَ بِزِينَةِ الْمَرْأَةِ لِزَوْجِهَا وَ يَتَبَرَّجُونَ تَبَرُّجَ النِّسَاءِ وَ زِينَتُهُنَّ مِثْلُ زِيِّ الْمُلُوكِ الْجَبَابِرَةِ هُمْ مُنَأفق و هَذِهِ الْأُمَّةِ فِي آخِرِ الزَّمَانِ شَارِبُونَ بِالْقَهَوَاتِ لَاعِبُونَ بِالْكِعَابِ رَاكِبُونَ الشَّهَوَاتِ تَارِكُونَ الْجَمَاعَاتِ رَاقِدُونَ عَنِ الْعَتَمَاتِ مُفَرِّطُونَ فِي الْغَدَوَاتِ يَقُولُ اللَّهُ تَعَالَى فَخَلَفَ مِنْ بَعْدِهِمْ خَلْفٌ أَضٰاعُوا الصَّلٰاةَ وَ اتَّبَعُوا الشَّهَوٰاتِ فَسَوْفَ يَلْقَوْنَ غَيًّا.[9]

در روایت مذکور آمده است: «يَتَزَيَّنُونَ بِزِينَةِ الْمَرْأَةِ لِزَوْجِهَا»[10] یعنی برخی از مردان کسانی هستند که خود را آرایش به زینت های مختص به زنان می کنند که در زمان ما مثل این است که مردها زیر ابروی خود را همچون زنان می گیرند و یا با رژ لب و سایه انداختن، چشم زیبا جلوه در چشم زیبا جلوه می کنند ، خدا رحمت کند آقای گل سرخی را ،نقل کرده اند که از ایشان برای سخنرانی در تلوزیون دعوت به عمل آمد وقتی که به ایشان گفتند برای فیلم برداری از شما لازم است که قبل از سخنرانی آرایش شوید تا در أنظار مردم ظاهری زیبا داشته باشید و ایشان با این امر مخالفت نموده و انصراف دادند و متاسفانه از منکراتی که پیوسته در تلوزیون ترویج می شود و آثار منفی و بدآموزی برای مردم دارد این است که بازیکنانِ تلوزیون هر روز با یک لباس و

7- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ فِي تَفْسِيرِهِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ مُسْلِمٍ الْخَشَّابِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَرِيحٍ عَنْ عَطَاءِ بْنِ أَبِي رِيَاحٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ عَنِ النَّبِيِّ ص أَنَّهُ قَالَ فِي حَجَّةِ الْوَدَاعِ إِنَّ مِنْ أَشْرَاطِ الْقِيَامَةِ إِضَاعَةَ الصَّلَاةِ وَ اتِّبَاعَ الشَّهَوَاتِ وَ الْمَيْلَ مَعَ الْأَهْوَاءِ وَ تَعْظِيمَ الْمَالِ وَ بَيْعَ الدُّنْيَا بِالدِّينِ فَعِنْدَهَا يُذَابُ قَلْبُ الْمُؤْمِنِ فِي جَوْفِهِ كَمَا يُذَابُ الْمِلْحُ فِي الْمَاءِ مِمَّا يَرَى مِنَ الْمُنْكَرِ فَلَا يَسْتَطِيعُ أَنْ يُغَيِّرَهُ ثُمَّ قَالَ إِنَّ عِنْدَهَا يَكُونُ الْمُنْكَرُ مَعْرُوفاً وَ الْمَعْرُوفُ مُنْكَراً وَ يُؤْتَمَنُ الْخَائِنُ وَ يُخَوَّنُ الْأَمِينُ وَ يُصَدَّقُ الْكَاذِبُ وَ يُكَذَّبُ الصَّادِقُ ثُمَّ قَالَ فَعِنْدَهَا إِمَارَةُ النِّسَاءِ وَ مُشَاوَرَةُ الْإِمَاءِ وَ قُعُودُ الصِّبْيَانِ عَلَى الْمَنَابِرِ وَ يَكُونُ الْكَذِبُ ظَرْفاً وَ الزَّكَاةُ مَغْرَماً وَ الْفَيْ‌ءُ مَغْنَماً وَ يَجْفُو الرَّجُلُ وَالِدَيْهِ وَ يَبَرُّ صَدِيقَهُ ثُمَّ قَالَ فَعِنْدَهَا يَكْتَفِي الرِّجَالُ بِالرِّجَالِ وَ النِّسَاءُ بِالنِّسَاءِ وَ يُغَارُ عَلَى الْغِلْمَانِ كَمَا يُغَارُ عَلَى الْجَارِيَةِ فِي بَيْتِ أَهْلِهَا وَ يَشَّبَّهُ الرِّجَالُ بِالنِّسَاءِ وَ النِّسَاءُ بِالرِّجَالِ وَ يَرْكَبْنَ ذَوَاتُ الْفُرُوجِ السُّرُوجَ فَعَلَيْهِمْ مِنْ أُمَّتِي لَعْنَةُ اللَّهِ.[11]

قُعُودُ الصِّبْيَانِ عَلَى الْمَنَابِرِ: یعنی بچه ها «کسانی که علمیّتی ندارند» بر منبرها می نشینند و این در حالی است که منبری باید باسواد باشد روایاتی که می خواهد مطرح کند معتبر بوده و قبلاً از نظر سندی بررسی نموده باشد علاوه بر آن باید مطالبی را بیان نماید که برای مخاطب خود قابل فهم و قابل قبول باشد یعنی مردم تحمل پذیرش آن را داشته باشند چنان که فرمودند: «کلم الناس علی قدر عقولهم».

يَرْكَبْنَ ذَوَاتُ الْفُرُوجِ السُّرُوجَ: یعنی زنان بر روی زین اسب ها سوار می شوند و الان در زمان ما برخی از زنان سوار موتور یا دوچرخه می شوند و معلوم است که اگر بر فرض کاملاً از نظر حجاب هم پوشیده باشند، وضعیت حجم بدن زن پیداست و مفسده انگیز بوده و موجب تحریک شهوت و انحراف در مردان می شود و حداقل متدیّنین و مخصوصاً ما حوزویان باید مراعات نموده و همسران خود را در ترک موتور سوار نکنیم.