< فهرست دروس

درس خارج فقه استاد اشرفی

94/11/05

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: حرمت نقاشی ومجسّمه سازی/نوع چهارم از مکاسب محرّمه/مکاسب محرّمه

أدلّه حرمت اقتناء و نگه داری تصاوير:

دلیل چهارم: روایت تحف العقول

سخن در روایت تحف العقول بود و گفته شد که روایت دلالت می کرد که تمام تقلّبات در صورت فاسد است.[1]

إشکال بر دلیل چهارم:

مرحوم إمام خمینی می فرمایند: بین «تصویر» با «مصوَّر» و «تجسیم» با «مجسَّم» تفاوت دارد، روایت تحف العقول «تصویر» وتقلّبات و تصرّفات در «تصویر» را حرام می داند، ودلالت بر حرمت «مصوَّر» «صورت به معنای اسم مصدری» نمی کند. باری، اگر منهی عنه خود «مجسمّه» و «صورت» بود، می توانستیم حکم به حرمت نگه داری صورت و مجسّمه بکنیم.[2]

مرحوم أستاد خوئی می فرمایند: روایت تحف العقول مرسل است و مورد اعتماد نیست، آن چیزی که در روایت نهی شده چیزی است که دارای فساد محض باشد، و روشن است که نگه داری تصویر و مجسّمه فساد محض نیست؟ از سوی دیگر زنا رام است، ولی نگه داری اولاد زنا حرام نیست. آیا نگه داری عکس یکی از بستگان یا عالمی از عالمان فساد محض شمرده می شود.[3]

تفصیل أستاد اشرفی دام ظلّه به حدیث تحف العقول و اشکالاتی که مرحوم شیخ و إمام خمینی و مرحوم أستاد خوئی بر آن نموده اند، در جلسه قبل «941105» ذکر شده است.

بیان أستاد اشرفی: کتاب تحف العقول کتاب خوبی است، و نویسنده آن فرد جلیل القدری بوده، ولی

متاسفانه اسناد آن کتاب حذف شده است همچنان که سند روایات تفسیر عیاشی توسط شاگردان ایشان حذف شد، وروایت آن مرسل شده است.

دلیل پنجم: «لاتدع صورة إلّا محوتها»:

روایت سکونی: «قَالَأَمِيرُ الْمُؤْمِنِين  بَعَثَنِي رَسُولُ اللَّهِ  إِلَى الْمَدِينَةِ فَقَالَ: لَا تَدَعْ صُورَةً إِلَّا مَحَوْتَهَا، وَلا قَبْراً إِلَّا سَوَّيْتَهُ وَلاكَلْباً إِلَّا قَتَلْتَهُ».[4]

إشکال بر دلیل پنجم:

مرحوم ایروانی می فرمایند: إحتمال دارد که امر به محو صورتها قضیه خارجیه خاصی بوده، شاید به خاطر وجود آثار بت پرستی بوده، لذا پیامبر  امیرالمؤمنین  را امر به از بین تصاویر کردند[5] ، امّا تخریب قبور واجب نیست[6] ، همچنان که کشتن سگ ها واجب نیست[7] ، چه آن که إحتمال دارد که سگهایی که امر به کشتن آن شده، سگ هاری و ولگرد بوده، والا کشتن تمام سگها واجب نیست، بلکه قطعاً کشتن بعضی از سگها مثل شگ شکاری و حارس ضمان آور است.[8]

دلیل ششم: روایت لعب با تماثیل:

روایت علی بن جعفر از حضرت موسی بن جعفر علیه السلام: «سألته عن التماثیل، هل یصلح أن یلعب بها، قال: لا».[9]

إشکال به دلیل ششم:

مرحوم آية الله خوئی می فرمایند: إحتمال دارد مراد از تماثیل، ابزار شطرنج مثل شاه و وزیر و سرباز وغیره و مقصود از لعب به آنها، بازی کردن با ابزار شطرنج باشد، بنابراین، روایت از لعب به شطرنج نهی کرده است. [10]

دلیل هفتم: روایت ابوالعباس بقباق:

روایت ابو العباس بقباق: عن أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ {يَعْمَلُونَ لَهُ مٰا يَشٰاءُ مِنْ مَحٰارِيبَ وَتَمٰاثِيلَ} فَقَالَ: وَاللَّهِ مَا هِيَ تَمَاثِيلَ الرِّجَالِ وَ النِّسَاءِ وَ لَكِنَّهَا الشَّجَرُ وَ شِبْهُهُ».[11]

از این روایت إستفاده می شود که حضرت سلیمان دوست نداشته که در خانه مجسّمه وجود داشته باشد.

إشکال به دلیل هفتم:

از روایت إستفاده می شود که تصاویری برای حضرتش ساخته می شد تصاویر شجر بوده، نه تصاویر مردان و زنان. وظاهراً وجه در روایت آن بوده، که چون خوشگذرانی و نگهداری لهب و لعب و زینتهای دنیا لایق شأن پیامبران وبزرگان دینی نبوده، لذا حضرتش از نگه داری تماثیل مردان و زنان اجتناب می کرده، بنابراین، این روایت ارتباطی با ساخت مجسّمه و نگه داری مجسّمه به صورت مطلق ندارد.[12]


[5] حاشية المکاسب، ایروانی، ج1، ص22 «الاصنام».
[6] اگرچه وهابیون تمام آثار اسلام را از بین می برند، وقبر پدر و مادر پیامبر  را از بین بردند.
[7] در تاریخ نقل شده که مرحوم حجه الاسلام شفتی به خاطر احترام به سگ و اطعام آن به ثروت زیادی رسید.
[10] مصباح الفقاهة، خوئی، ج1، ص375.اقول: .از ظاهر عنوان «وسائل الشیعة» استفاده می شود که مرحوم شیخ حرّ عاملی قائل به حرمت بازی با تماثیل هستند «. وسائل الشیعة، حر عاملی، ج5، ص303، باب عدم جواز نقش البیت بالتماثیل والصور ذوات الارواح خاصة و کراهة غیرها و عدم جواز اللعب بها»»، چه آن که ظاهر روایت حرمت است «التعلیقة علی المکاسب، لاری، ج1، ص103»، ولی عموم فقهاء قائل به حرمت نشده اند «ما وراء الفقه، صدر، ج3، ص141». مرحوم شیخ انصاری این روایات آن را حمل بر کراهت کرده اند «کتاب المکاسب، شیخ انصاری، ج1، ص195»

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo